«Εθνική Αντίσταση» (Μαρία Καραβέλα)
Κατηγορία: Εικαστικές Τέχνες > Δημόσιος χώρος
| Καλλιτέχνης: | Μαρία Καραβέλα |
|---|---|
| Έτος: | 1979 |
| Είδος: | Εγκατάσταση | Δρώμενο | Performance |
| Χώρος: | Καισαριανή | Πλατεία Αγίου Νικολάου | Κοκκινιά |
| Τόπος: | Αθήνα |
Λογοκριτικά περιστατικά
| 1978 |
Απαγόρευση προβολής της ταινίας Αντίσταση 40-50 (1977) της Μαρίας Καραβέλα· παράνομη προβολή στην Κοκκινιά στο πλαίσιο του δρώμενου «Εθνική Αντίσταση» (1979)
| ||||
| 1979 |
Απαγόρευση του δρώμενου «Εθνική Αντίσταση» της Μαρίας Καραβέλα στην Καισαριανή με παρέμβαση της αστυνομίας
|
Περιγραφή
Η ταινία Αντίσταση 40-50, τμήμα ενός διακαλλιτεχνικού θεάματος –μια σύνθεση εικαστικών, θεάτρου, κινηματογράφου, φωτογραφίας, και μουσικής, που απαιτούσε τη συμμετοχή του κοινού– ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 1977. Ήταν μια καταγραφή πρωτογενών μαρτυριών για την ελληνική Αντίσταση, που σχεδίασε και υλοποίησε η Καραβέλα σε συνεργασία με την «Ομάδα των 12», μια ερευνητική-ακτιβιστική ομάδα καλλιτεχνών, ψυχολόγων, και μαθηματικών από το Πανεπιστήμιο Vincennes, οι δράσεις της οποίας στόχευαν στη μεταφορά της τέχνης από τις γκαλερί και τα μουσεία σε δημόσιους χώρους της πόλης. Η «Ομάδα των 12» σχεδίαζε να εγκαινιάσει τη δράση της στην Ελλάδα το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς με μια σειρά από υπαίθρια δρώμενα σε δήμους της Αττικής (Νίκαια, Κοκκινιά, Καισαριανή, Δραπετσώνα κ.α.) γύρω από την θεματική της Εθνικής Αντίστασης, με την ταινία της Καραβέλα, όπως περιγράφεται στα δελτία τύπου, να παίζει κεντρικό ρόλο. Στα μέσα Ιουλίου του 1978, η Καραβέλα ανακοινώνει στον Τύπο ότι θα υποβάλλει την ταινία προς έγκριση στην Πρωτοβάθμια Επιτροπή της Γενικής Γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών. Αν και η ταινία είχε ήδη γυριστεί, υποχρεώνεται πρώτα να πάρει «άδεια λήψεως σκηνών» υποβάλλοντας προς έγκριση ένα σενάριο· έτσι αναγκάζεται να απομαγνητοφωνήσει όλες τις καταγεγραμμένες μαρτυρίες και να τις καταθέσει ως «σενάριο».
Το φθινόπωρο του ’78, της ανακοινώνεται η απόρριψη του σεναρίου με αιτιολογικό την «αναμόχλευση των πολιτικών παθών». Συγκεκριμένα, η επιτροπή υποστηρίζει ότι το σενάριο διακρίνεται: «1) για τη μονομέρεια του, 2) καλύπτει το χρονικό διάστημα από το 1940 μέχρι σήμερα και επομένως δεν έχει σχέση με την αντίσταση, 3) έχει πολιτικές προεκτάσεις και στρέφεται εναντίον σημερινών πολιτικών κομμάτων, 4) εξυμνεί το ΚΚΕ και όχι την εθνική αντίσταση και 5) αναμοχλεύει τα πολιτικά πάθη». Η Αντίσταση, στην πραγματικότητα, κάλυπτε και τον εμφύλιο και τη μετεμφυλιακή περίοδο κι αυτό γιατί, σύμφωνα με την ίδια την Καραβέλα, «οι αφηγητές ενώ απλώς εξιστορούν με ακρίβεια τη δράση τους κατά την περίοδο 40 – 50, στη συνέχεια αναφέρουν ότι, σαν αμοιβή για τη δράση τους συνελήφθησαν και αποφυλακίστηκαν μετά 20 χρόνια».
Με την Αντίσταση απαγορευμένη, η Καραβέλα υλοποιεί το δρώμενο στις 27 Ιουνίου του 1979 στην πλατεία του Αγίου Νικολάου στην Κοκκινιά, όπου προβάλλει παράνομα αποσπάσματα από την ταινία. Η εκδήλωση περιγράφεται στον Τύπο ως ιδιαίτερα επιτυχημένη: Ξεκινώντας με την αναπαράσταση της παράδοσης των όπλων στη Βάρκιζα, ηλικιωμένες γυναίκες της Κοκκινιάς αφηγούνται πως έχασαν τα παιδιά τους στον αγώνα και αποθέτουν κόκκινα λουλούδια στο σωρό των όπλων που δεσπόζει στο κέντρο της πλατείας. Ένας αφηγητής μιλά για τη ζωή και το θάνατο του Άρη Βελουχιώτη, άλλος περιγράφει τα γεγονότα του Μπλόκου, ένας τρίτος διαβάζει αποσπάσματα της αντίστοιχης εποχής από τον Τύπο, στην οθόνη αγωνιστές μιλούν για την εμπειρία της εξορίας. Μέσα σε κλίμα συναισθηματικά φορτισμένο, ηθοποιοί δίνουν ματωμένα λευκά πουκάμισα σε μαυροφορεμένες γυναίκες· το δρώμενο ολοκληρώνεται με το γνωστό αντάρτικο τραγούδι «Παιδιά, σηκωθείτε». Η επόμενη προγραμματισμένη παρουσίαση του δρώμενου, στο Δήμο Καισαριανής, ματαιώθηκε μετά από παρέμβαση της αστυνομίας.
Πηνελόπη Πετσίνη
Πηγές – Βιβλιογραφία
- Αυγή 6/10/1978· 29/6/1979
- Το Βήμα 6/10/1978 · 12/10/1978· 6/12/1978· 25/1/1979
- Ελευθεροτυπία 6/10/1978
- Καθημερινή 6/10/1978· 12/10/1978
- Τα Νέα 6/10/1978· 27/2/1979· 6/3/1979
- Πρωινή 29/6/1979
- Ριζοσπάστης 19/4/1979
- Αρχείο ΕΜΣΤ, προφορική μαρτυρία Μαρίας Καραβέλα, συνέντευξη στον Σταμάτη Σχιζάκη
- Προσωπικό αρχείο Μαρίας Καραβέλα
- Ειρήνη Γερογιάννη, «Ζωντανή τέχνη για μια ‘νεκρή’ Ιστορία: Η Κοκκινιά της Μαρίας Καραβέλα ως εκπαιδευτικό (πολυ)θέαμα» στο Ε. Γερογιάννη - Χ. Μαρίνος - Μ. Παπαδοπούλου (επιμ.) Μαρία Καραβέλα, Αθήνα, AICA Hellas, 2015.
- Πηνελόπη Πετσίνη, «Καραβέλα Μαρία» στο Π. Πετσίνη και Δ. Χριστόπουλος Λεξικό Λογοκρισίας στην Ελλάδα: Καχεκτική δημοκρατία - δικτατορία - μεταπολίτευση, Αθήνα: Καστανιώτης 2018.
- Ειρήνη Στάθη, «Πολιτική Λογοκρισία, Τέχνη και Επικοινωνία: Το έργο της Μαρίας Καραβέλα» στο Π. Πετσίνη και Δ. Χριστόπουλος (επιμ.) Η Λογοκρισία στην Ελλάδα. Αθήνα: Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ, 2016
Δημοσιεύσεις CIVIL
- Πηνελόπη Πετσίνη, «Αντίσταση 40-50: Η λογοκριμένη ταινία της Μαρίας Καραβέλα» στο «Λογοκρισία και δημοκρατία | Μετεμφυλιακό κράτος και Μεταπολίτευση», επιμ. Π.Πετσίνη, Στρ.Μπουρνάζος, Μ.Χάλκου, Αρχειοτάξιο 22 [υπό έκδοση, 2020].
