Μνημείο του θνήσκοντος πολεμιστή (Δημήτρης Καλαμάρας, 1970)
Κατηγορία: Εικαστικές Τέχνες > Δημόσιος χώρος
| Καλλιτέχνης: | Δημήτρης Καλαμάρας |
|---|---|
| Έτος: | 1970 |
| Είδος: | Γλυπτική | Μνημείο |
| Τόπος: | Φλώρινα |
Λογοκριτικά περιστατικά
| Νοέμβριος 1971 |
Σφοδρές αντιδράσεις ενάντια στην τοποθέτηση του «Μνημείου του θνήσκοντος πολεμιστή» του Δημήτρη Καλαμάρα στη Φλώρινα από τον μητροπολίτη Αυγουστίνο Καντιώτη
| ||||
| 1972 |
Απόσυρση του «Μνημείου του θνήσκοντος πολεμιστή» του Δημήτρη Καλαμάρα από την κεντρική πλατεία της Φλώρινας
| ||||
| 1975 |
Προκήρυξη διαγωνισμού για την αντικατάσταση του «Μνημείου του θνήσκοντος πολεμιστή» του Δημήτρη Καλαμάρα στη Φλώρινα
|
Περιγραφή
Το «Μνημείο του Θνήσκοντος Πολεμιστή» ήταν επίσημη ανάθεση του Δήμου Φλώρινας στον διακεκριμένο γλύπτη και καθηγητή της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, Δημήτρη Καλαμάρα. Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου, το οποίο τοποθετήθηκε στην κεντρική πλατεία της Φλώρινας ως Ηρώο των Πεσόντων, έγιναν μεσούσης της δικτατορίας τον Νοέμβριο του 1971, από τον υφυπουργό Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας, τον Συνταγματάρχη Πεζικού Νικόλαο Γκαντώνα. Στην τελετή δεν παρέστη ο μητροπολίτης Φλωρίνης Αυγουστίνος Καντιώτης, ο οποίος είχε ήδη εκδηλώσει δημόσια και με σφοδρότητα, σε δημόσιο κήρυγμα μετά τη δοξολογία της προηγούμενης ημέρας, την αντίθεσή του στο έργο, το οποίο επέκρινε ως «ακατάλληλον δια το Ηρώον της πόλεως». Το έργο παρέμεινε στο στόχαστρο της Μητρόπολης Φλώρινας και δέχτηκε για μήνες σφοδρή κριτική από τον μητροπολίτη Καντιώτη με το επιχείρημα ότι «δεν εκφράζει το εξαίρετον ιστορικόν γεγονός των νεότερων χρόνων» (Έθνος) και γι’ αυτό αποδοκιμάζεται «από την αδιάφθορον ελληνικήν ψυχήν» (Απογευματινή):
«Είναι έργον της λεγόμενης αφηρημένης τέχνης, η οποία κινείται εκτός τόπου και χρόνου […] χωρίς να προκαλή τας ιεράς συγκινήσεις που προκαλεί ένα έργον απεικονίζον ιστορικάς στιγμάς του έθνους. Το έργον τούτο ως έργον αφηρημένης τέχνης μη φέρον ουδέν ενδεικτικόν στοιχείον Έλληνος πολεμιστού ή γενικώτερον Ελλάδος αγωνιζομένης δύναται να στηθή και εις τα Τίρανα και εις το Βελιγράδιον και εις άλλην τινά πόλιν του Δυτικού ή ανατολικού κόσμου, χωρίς να προκαλέση ουδεμίαν αντίδρασιν. Όποιος το βλέπει δεν αναπολεί την Ελλάδα και τας ιστορικάς στιγμάς τας οποίας έζησεν. Οποία αντίθεσις του έργου τούτου προς άλλα Ηρώα της Πατρίδος και συγκεκριμένως προς τα Ηρώα των πόλεων Κιλκίς και Γιαννιτσών τα οποία όποιος τα βλέπει συγκινείται βαθύτατα και διδάσκεται. Η τέχνη δεν είναι αυτοσκοπός. Η τέχνη πρέπει να είναι θεραπαινίς των ιδανικών του Έθνους.» (Έθνος)
Με αυτή την επιχειρηματολογία, ο Καντιώτης απευθύνθηκε στο «εκλεκτόν τέκνον της Μακεδονίας» υφυπουργό Γκαντώνα, ζητώντας του αφενός το έργο «να στηθή εις άλλο σημείο της πόλεως διά να επιδεικνύεται εις τους τουρίστας, οπαδούς και θαυμαστάς της αφηρημένης τέχνης», και αφετέρου να προκηρυχθεί εκ νέου διαγωνισμός για την ανέγερση ενός Ηρώου που να αρμόζει στη «θυσία των εκλεκτών παιδιών της μικράς αλλ’ ενδόξου πατρίδος μας» υπενθυμίζοντας ότι «δι’ αυτών ηξιώθη να επαναλάβη εις τους νεωτέρους χρόνους το ‘Μολών Λαβέ’ των Θερμοπυλών» το οποίο «ηκούσθη βροντόφωνον εις τα βουνά της Φλωρίνης».
Μετά τις αντιδράσεις του Μητροπολίτη, το έργο αποσύρεται χωρίς εξηγήσεις με πρόσχημα την ανάπλαση της πλατείας, ενώ το 1975 προκηρύσσεται νέος διαγωνισμός για το μνημείο. Εν τέλει, ο διαγωνισμός ματαιώνεται, καθώς κανένας γλύπτης από την περιοχή δεν δέχεται να πάρει μέρος. Μετά το θάνατο του καλλιτέχνη, και έπειτα από κινητοποιήσεις καλλιτεχνικών φορέων με την αρωγή και του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος (ΕΕΤΕ), το έργο, που είχε υποστεί ζημιές από την χρόνια παραμονή του στο αμαξοστάσιο των απορριμματοφόρων, αποκαταστάθηκε και επανατοποθετήθηκε το 2006 στην κεντρική πλατεία της Φλώρινας.
Πηνελόπη Πετσίνη
Πηγές – Βιβλιογραφία
- Απογευματινή 13/11/1971
- Έθνος (Φλωρίνης) 13/11/1971
- Έθνος 16/1/1993
- Θεσσαλονίκη 19/2/1993
- Καθημερινή 6/3/1993
- Κοινή Γνώμη 11/4/1992·30/5/1992
- Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Ιός 26/11/2000
- Μακεδονία 28/6/1998
- Φωνή της Φλωρίνης 15/8/1975
- Άννα Μοσχονά-Καλαμάρα, «Λογοκρισία: Το διαχρονικό όπλο κάθε μορφής εξουσίας. Η περίπτωση του γλύπτη και ακαδημαϊκού δασκάλου Δημήτρη Καλαμάρα» στο Π. Πετσίνη και Δ. Χριστόπουλος (επιμ.), Η Λογοκρισία στην Ελλάδα. Αθήνα: Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ, 2016.
- Άννα Μοσχονά-Καλαμάρα, «Καλαμάρας Δημήτρης» στο Π. Πετσίνη και Δ. Χριστόπουλος (επιμ.), Λεξικό Λογοκρισίας στην Ελλάδα: Καχεκτική δημοκρατία - δικτατορία - μεταπολίτευση, Αθήνα: Καστανιώτης, 2018.
- Μίλλυ Γιαννακάκη, «Δημήτρης Καλαμάρας», Παρασκήνιο, ΕΤ1 1995 [διαθέσιμο εδώ: https://archive.ert.gr/7972/]
- Οικογενειακό αρχείο Δημήτρη Καλαμάρα
