ΕΚΑΤΟ ΩΡΕΣ ΤΟΥ ΜΑΗ (Δήμος Θέος, Φώτος Λαμπρινός, 1964)
Κατηγορία: Κινηματογράφος > Ελληνικές ταινίες
| Αγγλικός τίτλος: | 100 Hours in May |
|---|---|
| Σκηνοθεσία: | Δήμος Θέος | Φώτος Λαμπρινός |
| Έτος παραγωγής: | 1964 |
| Είδος: | Ντοκιμαντέρ | Μικρού μήκους |
| Παραγωγή: | Δήμος Θέος | Φώτος Λαμπρινός |
| IMDb: | https://www.imdb.com/title/tt1068236/ |
Λογοκριτικά περιστατικά
| 06-10-1964 |
Περικοπή πλάνου του μικρού μήκους ντοκιμαντέρ ΕΚΑΤΟ ΩΡΕΣ ΤΟΥ ΜΑΗ (Δήμος Θέος, Φώτος Λαμπρινός, 1964)
| ||||||
| 15-10-1964 |
Εισαγγελική απαγόρευση προβολής του μικρού μήκους ντοκιμαντέρ ΕΚΑΤΟ ΩΡΕΣ ΤΟΥ ΜΑΗ (Δήμος Θέος, Φώτος Λαμπρινός, 1964)
|
Περιγραφή
Το πολιτικό ντοκιμαντέρ ΕΚΑΤΟ ΩΡΕΣ ΤΟΥ ΜΑΗ, των Δήμου Θέου και Φώτου Λαμπρινού, διερευνά το ιστορικό της δολοφονίας του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη από παρακρατικούς στη Θεσσαλονίκη τον Μάιο του 1963. Εκτός από πλούσιο δημοσιογραφικό και αρχειακό υλικό – που τεκμηριώνει τις διαχρονικές σχέσεις των παρακρατικών μηχανισμών με το δεξιό κράτος – και μερικές δραματοποιημένες σκηνές, περιλαμβάνει κινηματογραφικά στιγμιότυπα από τη νοσηλεία του Λαμπράκη, την άφιξη της σορού στην Αθήνα, το λαϊκό προσκύνημα στη Μητρόπολη, τη μαζική πορεία προς το Γ΄ Νεκροταφείο και την ταφή.
Καθώς τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν χωρίς την απαιτούμενη άδεια, οι δύο σκηνοθέτες επιδίωξαν τη νομιμοποίηση της ταινίας εκ των υστέρων. Έτσι τον Αύγουστο του 1964 κατέθεσαν στην αρμόδια επιτροπή λογοκρισίας ένα ακριβές σενάριο προκειμένου να λάβει επισήμως άδεια λήψης σκηνών. Η επιτροπή, παρά τη διαπίστωση ότι βάσει νόμου αδυνατούσε να προχωρήσει σε απαγόρευση, ήταν απρόθυμη να δώσει την άδεια. Το θέμα του σεναρίου θεωρήθηκε πολιτικό και επισημάνθηκαν οι κίνδυνοι διασάλευσης της δημόσιας τάξης και εκμετάλλευσης της ταινίας από την «άκρα αριστερά». Στις εσωτερικές συζητήσεις ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στο ότι η σχετική δίκη δεν είχε ολοκληρωθεί και ότι η ταινία θα μπορούσε να θεωρηθεί «ως προσπάθεια επηρεασμού της Δικαιοσύνης». Τελικά, μετά από δίμηνη καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων, αλλαγές στη σύνθεση της επιτροπής και τη διαβεβαίωση από την Εισαγγελία Αθηνών ότι δεν υπήρχε θέμα απαγόρευσης δημοσιοποίησης στοιχείων για την υπόθεση Λαμπράκη, το σενάριο έλαβε την πολυπόθητη άδεια. Αμέσως μετά, στις 6/10/1964, έλαβε άδεια προβολής και η ταινία, ως ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ, έχοντας υποστεί μία μόνο περικοπή: «Να αφαιρεθή πλάνο της εισόδου των Ανακτόρων» (της Βουλής), με προφανή επιδίωξη την αποσύνδεση της κεντρικής πολιτικής σκηνής από τα απεικονιζόμενα γεγονότα. Σύμφωνα με δημοσίευμα της Δημοκρατικής Αλλαγής (8/10/1968) μάλιστα, το θέμα διευθετήθηκε μετά από εισήγηση του υφυπουργού προεδρίας κ. Μυλωνά – ο οποίος δεν αναλάμβανε μόνος του την ευθύνη της έγκρισης – στον πρωθυπουργό, που έδωσε τη συγκατάθεσή του.
Στη συνέχεια, οι Θέος και Λαμπρινός διοχέτευσαν την ταινία για προβολή σε κινηματογραφικές λέσχες και αίθουσες, και υπέβαλαν αίτηση στο Τμήμα Κινηματογραφίας του Υπουργείου Βιομηχανίας για τον χαρακτηρισμό της ως ελληνικής. Άμεσα όμως ενημερώθηκαν από την Κινηματογραφική Λέσχη Αθηνών, τους αιθουσάρχες και το Υπουργείο Βιομηχανίας ότι οι ΕΚΑΤΟ ΩΡΕΣ ΤΟΥ ΜΑΗ είχαν απαγορευθεί από τον Εισαγγελέα. Έκτοτε και μέχρι το πραξικόπημα του 1967, πεπεισμένος ότι η εισαγγελική απαγόρευση δεν είχε εκδοθεί – καθώς παρά τις προσπάθειές του δεν του γνωστοποιήθηκε εγγράφως – ο Θέος, με σειρά διαμαρτυριών και νομικών ενεργειών, και αντιμέτωπος με γραφειοκρατία και παρελκυστικές πρακτικές από τις αρμόδιες αρχές, διεξήγαγε έναν αδιέξοδο αγώνα για «το νόμιμο δικαίωμα προβολής της ταινίας».
Τι είχε μεσολαβήσει; Στις 10/10/1964, τέσσερις μέρες μετά την απόκτηση της άδειας, η εφημερίδα Καθημερινή δημοσίευσε άρθρο όπου επέρριπτε προσωπική ευθύνη για την αδειοδότηση της ταινίας στον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου, υπογραμμίζοντας την αναστάτωση που προκλήθηκε στις τάξεις της χωροφυλακής. Το άρθρο επεσήμανε ότι η προβολή της ταινίας, πριν τη διεξαγωγή της δίκης, θα δημιουργούσε εντυπώσεις και κατέληγε ότι από πλευράς χωροφυλακής θα καταβαλλόταν κάθε δυνατή προσπάθεια να απαγορευτεί η προβολή της ταινίας, «διότι εκτός του ότι θα επιτρέψη πλείστας όσας δυσμενείς εντυπώσεις και σχόλια εις βάρος του σώματος, ενδεχομένως να προκαλέση δυσφορίαν των εθνικοφρόνων πολιτών και επεισόδια».
Με αφορμή το άρθρο της Καθημερινής, το οποίο επικαλέσθηκε ως πηγή πληροφόρησης, η Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών, στις 15/10/1964, ενημέρωσε την Αστυνομία Πόλεως Αθηνών για την ύπαρξη της ταινίας, στην οποία «περιλαμβάνονται κρίσεις και χαρακτηρισμοί αφορώντες εις τους διαδίκους και την κατηγορουμένην πράξιν και ασκείται κριτική ως προς την ενοχήν των κατηγορουμένων», σημειώνοντας ότι βάσει ευρείας ερμηνείας του Ν. 1092/38 «περί Τύπου» αυτό αποτελεί αδίκημα. Η Εισαγγελία ζητούσε από την Αστυνομία να ενημερώσει τους δημιουργούς και όσους αναλάβουν την προβολή της ταινίας, ενώ σε περίπτωση απείθειας να προβεί στην κατάσχεση της ταινίας και να συλλάβει τους υπαίτιους με «την επ’ αυτοφώρω διαδικασίαν». Την ίδια πρακτική ακολούθησε και η Εισαγγελία Πρωτοδικών Θεσσαλονίκης, η οποία με επιστολή της προς τη Διεύθυνση Αστυνομίας Θεσσαλονίκης ζήτησε να ληφθούν τα «προσήκοντα μέτρα», ενώ η «απαγόρευση προβολής» κοινοποιήθηκε σε όλες τις Αστυνομικές Αρχές του Κράτους προς εφαρμογή.
Συμπερασματικά, παρά την αρχική αδειοδότησή τους από την αρμόδια επιτροπή και με πρόσχημα την αποφυγή επηρεασμού της Δικαιοσύνης σε εκκρεμούσα δίκη, οι ΕΚΑΤΟ ΩΡΕΣ ΤΟΥ ΜΑΗ απαγορεύτηκαν βάσει διασταλτικής ερμηνείας του νόμου «περί Τύπου», με άμεση κινητοποίηση του δεξιού Τύπου, των εισαγγελικών αρχών και του κρατικού μηχανισμού. Ωστόσο, οι ΕΚΑΤΟ ΩΡΕΣ ΤΟΥ ΜΑΗ δεν μπόρεσαν να προβληθούν στην Ελλάδα ούτε μετά το τέλος της δίκης, παρά μόνο στη μεταπολίτευση. Στο εξωτερικό, όπου ο Δήμος Θέος διέφυγε μετά την επιβολή της Χούντας, η πρώτη δημόσια προβολή της ταινίας έγινε το 1968, στο Φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους της Τουρ.
Μαρία Χάλκου
Πηγές – Βιβλιογραφία
- ΓΑΚ – Κ.Υ., Αρχείο Γενικής Γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών, Αρχείο αδειών ταινιών.
- Δήμος Θέος, «Η τρίχρονη “Καφκαϊκή” περιπέτεια ενός ντοκιμαντερίστα: Ποιος απαγόρευσε την προβολή μιας ταινίας με θέμα τη δολοφονία του Λαμπράκη», Δημοκρατική Αλλαγή, 3/4/1967.
- «Ο κ. Γ. Παπανδρέου επέτρεψε να γυρισθή ταινία δια τον φόνον του Λαμπράκη προ της διεξαγωγής της δίκης. Η αρμόδια επιτροπή είχεν αρνηθή να δώση την άδειαν», Η Καθημερινή, 10/10/1964.
- Τ.Μ., «“100 ώρες του Μάη” κι ένας χρόνος “παρεξηγήσεων”», Ταχυδρόμος, τεύχος 629, 30/4/1966.
Δημοσιεύσεις CIVIL
- Χάλκου Μαρία (2021), «Εκατό ώρες του Μάη: Ένα ριζοσπαστικό, πολιτικό ντοκιμαντέρ και η απόπειρα εξαφάνισής του από τη δημόσια σφαίρα», στο Ανδρέας Μαράτος (επιμ.), 1821-2021 Μνήμες τεχνών – θραύσματα ιστορίας, Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, Αθήνα: Εκδόσεις Νήσος, σελ. 551-568.
