ΣΤΕΓΝΩΣΑΝ ΤΑ ΔΑΚΡΥΑ ΜΑΣ (Γιώργος Παπακώστας, 1961)
Κατηγορία: Κινηματογράφος > Ελληνικές ταινίες
| Σκηνοθεσία: | Γιώργος Παπακώστας |
|---|---|
| Έτος α’ προβολής: | 1961 |
| Είδος: | Μελόδραμα | Πολεμική | Αντιστασιακή | Ιστορική |
| Παραγωγή: | Φάρος Φιλμ |
| IMDb: | https://www.imdb.com/title/tt0220067/ |
Λογοκριτικά περιστατικά
| 21-10-1961 |
Περικοπή σκηνών και αρχειακού υλικού της ταινίας ΣΤΕΓΝΩΣΑΝ ΤΑ ΔΑΚΡΥΑ ΜΑΣ (Γιώργος Παπακώστας, 1961)
|
Περιγραφή
Η ταινία ΣΤΕΓΝΩΣΑΝ ΤΑ ΔΑΚΡΥΑ ΜΑΣ διαχειρίζεται με έντονα μελοδραματικό τρόπο το θέμα της Αντίστασης σε συνδυασμό με αυτό της Μικρασιατικής Καταστροφής: Δύο αντιστασιακοί στο βουνό, ένας νεώτερος και ένας γηραιότερος, λίγο πριν ανατινάξουν μια γέφυρα, αφηγούνται σε φλας μπακ τα προσωπικά τους τραύματα. Ο νέος, τον θάνατο της μητέρας του και του μικρού του αδελφού στη διάρκεια του πολέμου, αλλά και τον αποχωρισμό του από την αγαπημένη του που άφησε στην Αθήνα. Ο μεγαλύτερος, την απώλεια στη Μικρασιατική Καταστροφή της οικογένειάς του, την οποία ακόμα αναζητά. Μέσω ενός μενταγιόν οι δύο άντρες συνειδητοποιούν ότι η αγαπημένη του ενός είναι η κόρη του άλλου.
Η Επιτροπή Ελέγχου Κινηματογραφικών Ταινιών έκρινε την ταινία ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ δι’ ανηλίκους, και προκειμένου να δώσει άδεια προβολής, ζήτησε τις ακόλουθες περικοπές:
1. «Περικοπή Σερβικού χορού». Πρόκειται για αρχικό σημείο της ταινίας όπου οι αντιστασιακοί στο βουνό, με κορυφαίο χορευτή τον Ανέστη Βλάχο, παίζουν μουσική και χορεύουν έναν γρήγορο και παθιασμένο ρυθμό. Ως πιθανή αιτία για την εν λόγω περικοπή μπορούμε να θεωρήσουμε την ανησυχία ότι ο βαλκανικός ήχος, αφενός, νοθεύει το ελληνικό στοιχείο, αφετέρου, παραπέμπει στην ύπαρξη σλαβικών πληθυσμών και στη συμμετοχή τους στην Αντίσταση και στον Εμφύλιο. Ο Γιάννης Γκλαβίνας (2017) αποδίδει την περικοπή στις «μεταπολεμικές περιπλοκές του μακεδονικού ζητήματος».
2. «Αφαίρεσις καθ’ ολοκληρίαν των σκηνών Μικράς Ασίας». Η ταινία περιέχει μεγάλης διάρκειας αρχειακό υλικό από την Κωνσταντινούπολη, τη Μικρά Ασία και τη Μικρασιατική Καταστροφή, που μαζί με τη voice over αφήγηση του ήρωα περιγράφει με μελανά χρώματα τη στρατιωτική ήττα και τα καραβάνια των εξαθλιωμένων προσφύγων σε Θεσσαλονίκη και Πειραιά. Βρισκόμαστε λίγο πριν τις εξαιρετικά φορτισμένες εθνικές εκλογές του 1961 (29 Οκτωβρίου), γνωστές και ως «βίας και νοθείας», και η συγκεκριμένη θεματολογία φαίνεται ότι θεωρήθηκε επικίνδυνη. Άλλωστε, την ίδια ακριβώς εποχή σοβαρό πρόβλημα αντιμετώπισε και το ντοκιμαντέρ του Βασίλη Μάρου ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ (1961), το οποίο επίσης δίνει έμφαση στη Μικρασιατική Καταστροφή, καθώς απαγορεύτηκε προσωρινά μέχρι τη διεξαγωγή των εκλογών. Η συγκεκριμένη περικοπή είναι ενδεικτική της Ιστορίας ως πολιτικού επίδικου, της δυσκολίας διαχείρισης του ιστορικού τραύματος, του συναισθηματικού φορτίου των αυθεντικών εικόνων και του φόβου της πρόσληψής τους από το κοινό σε συνάρτηση με την πολιτική συγκυρία.
3. «Μετριασμός σκηνής απόπειρας βιασμού». Αφορά την απόπειρα βιασμού της ηρωίδας από γερμανό στρατιώτη στο βαγόνι ενός τρένου.
Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει, ωστόσο, το γεγονός ότι στις κινηματογραφικές στήλες των εφημερίδων οι κριτικοί έστρεψαν την προσοχή τους στο αρχειακό υλικό από τη Μικρά Ασία, το οποίο και εκθείασαν ως το μόνο αξιόλογο στοιχείο της ταινίας (Ανδρίτσος 2020). Ταυτόχρονα τα υλικά αρχείου διαφημίστηκαν ως ατραξιόν για το κοινό:
«Με υπερηφάνεια ο ελληνικός κινηματογράφος παρουσιάζει μια ταινία βγαλμένη από την ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ.
Ένα φλογερό ειδύλλιο στα χρόνια της φωτιάς… Μια μεγάλη αγάπη στη θύελλα του 1940… ΜΕ ΑΥΘΕΝΤΙΚΕΣ ΣΚΗΝΕΣ ΑΦΑΝΤΑΣΤΟΥ ΜΕΓΑΛΕΙΟΥ».
Η αντίφαση αυτή αφήνει ανοικτά δύο ενδεχόμενα: είτε η απόφαση να μην εφαρμόστηκε τελικά, κάτι που με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία δεν τεκμηριώνεται (άλλωστε το παραπάνω διαφημιστικό αναφέρεται σε εικόνες «μεγαλείου» και μάλλον στα υλικά αρχείου από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που επίσης υπάρχουν στην ταινία), είτε οι κριτικοί να είδαν σε δημοσιογραφική προβολή διαφορετική κόπια από αυτήν που προβλήθηκε στους κινηματογράφους. Αξιοσημείωτη είναι επίσης και μια υποσημείωση στο περιθώριο του Δελτίου Ελέγχου της ταινίας που την κρίνει ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ με την περικοπή μόνο του σέρβικου χορού και την υπόδειξη για «Αναβολή προβολής μετά τας εκλογάς», κάτι που παραπέμπει στην αντίστοιχη λογοκριτική απόφαση για την ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ. Ωστόσο, η άποψη αυτή δεν υιοθετήθηκε, καθώς το ΣΤΕΓΝΩΣΑΝ ΤΑ ΔΑΚΡΥΑ ΜΑΣ προβλήθηκε τελικά την εβδομάδα πριν τις εκλογές.
Μαρία Χάλκου
Πηγές – Βιβλιογραφία
- ΓΑΚ – Κ.Υ., Αρχείο Γενικής Γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών, Αρχείο αδειών ταινιών.
- Ανδρίτσος Γιώργος (2020), Κινηματογράφος και ιστορία: Η κατοχή και η Αντίσταση στις ελληνικές ταινίες μεγάλου μήκους από το 1945 μέχρι και 1981, Αθήνα: ΚΨΜ.
- Γκλαβίνας Γιάννης, «Η οπτική του λογοκριτή: Η λογοκρισία στην Ελλάδα μέσα από το αρχείο της Γενικής Γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών (1944 – 1974)», Clio turbata, 4/5/2018.
