Ο ΔΟΝ ΚΑΜΙΛΛΟ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ – Il compagno Don Camillo (Luigi Comencini, 1965)
Κατηγορία: Κινηματογράφος > Ξένες ταινίες
| Αγγλικός τίτλος: | Don Camillo in Moscow |
|---|---|
| Σκηνοθεσία: | Luigi Comencini |
| Έτος α’ προβολής: | 1965 |
| Χώρα: | Ιταλία | Γαλλία |
| Είδος: | Κωμωδία |
| Διανομή: | Α. Χαλιώτης |
| IMDb: | https://www.imdb.com/title/tt0059049/ |
Λογοκριτικά περιστατικά
| 20-05-1967 |
Απαγόρευση προβολής της ταινίας Ο ΔΟΝ ΚΑΜΙΛΛΟ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ (Luigi Comencini, 1965)
| ||||||
| 02-06-1967 |
Επανεξέταση και εκ νέου απαγόρευση προβολής της ταινίας Ο ΔΟΝ ΚΑΜΙΛΛΟ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ (Luigi Comencini, 1965)
| ||||||
| 21-08-1967 |
Επανεξέταση και εκ νέου απαγόρευση προβολής της ταινίας Ο ΔΟΝ ΚΑΜΙΛΛΟ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ (Luigi Comencini, 1965)
| ||||||
| 10-07-1968 |
Επανεξέταση και εκ νέου απαγόρευση προβολής της ταινίας Ο ΔΟΝ ΚΑΜΙΛΛΟ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ (Luigi Comencini, 1965)
| ||||||
| 30-04-1971 |
Επανεξέταση και εκ νέου απαγόρευση προβολής της ταινίας Ο ΔΟΝ ΚΑΜΙΛΛΟ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ (Luigi Comencini, 1965)
| ||||||
| 14-12-1971 |
Επανεξέταση και περικοπή σκηνών της ταινίας Ο ΔΟΝ ΚΑΜΙΛΛΟ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ (Luigi Comencini, 1965)
|
Περιγραφή
Πρόκειται για το 5ο και τελευταίο επεισόδιο της δημοφιλούς σατιρικής σειράς ταινιών ΔΟΝ ΚΑΜΙΛΛΟ με τους Fernandel (Δον Καμίλλο) και Gino Cervi (Πεπόνε) στους ρόλους του καθολικού παπά και του κομμουνιστή δημάρχου του Brescello. Οι δυο τους διαπνέονται από αγαθές προθέσεις και – παρά τις πολιτικές τους αντιπαλότητες – συμπαραστέκονται ο ένας στον άλλον στις δύσκολες στιγμές. Αν και οι ταινίες δίνουν προβάδισμα στον καθολικό ιερέα, δεν δαιμονοποιούν τον Πεπόνε, απεναντίας παρουσιάζουν δύο θετικούς χαρακτήρες με ανθρώπινες αδυναμίες, αρθρώνοντας τελικά ουμανιστικό και συμφιλιωτικό λόγο. Ο ΔΟΝ ΚΑΜΙΛΛΟ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ περιστρέφεται γύρω από την αδελφοποίηση του Brescello με ένα σοβιετικό χωριό και την επίσκεψη τοπικής αντιπροσωπείας στη Σοβιετική Ένωση που οργανώνει ο Πεπόνε. Μετά από κωμικούς εκβιασμούς, στη Ρωσία θα ταξιδέψει και ο Δον Καμίλλο, με πολιτικά, παριστάνοντας τον κομμουνιστή.
Στη δικτατορία, από το 1967 έως το 1971, Ο ΔΟΝ ΚΑΜΙΛΛΟ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ πέρασε από αλλεπάλληλες κρίσεις – συνολικά έξι – και απορρίψεις μέχρι τελικά να πάρει άδεια προβολής με περικοπές. Αρχικά κρίθηκε ότι «εμπίπτει εις τας διατάξεις της παραγρ. 4 του άρθρου 8 του Ν.Δ. 1108/42», δηλαδή ότι περιέχει επιλήψιμα στοιχεία, χωρίς όμως να αποσαφηνίζεται ποια είναι αυτά. Κατόπιν (21/8/1967) η επιτροπή αποφάνθηκε ότι οι δύο πρωταγωνιστές εκθειάζουν ένα κοινωνικό καθεστώς, «ο μεν Δον Καμίλλο το αστικόν κοινωνικόν καθεστώς ο δε Πεπόνε το κομμουνιστικόν» με τον κίνδυνο η προβολή της ταινίας «να αποτελέσει αφορμήν εκδηλώσεων υπό των θεατών» και να διαταράξει τη δημόσια τάξη.
Είναι αξιοσημείωτο ότι στο εσωτερικό των επιτροπών διεξήχθη ζωηρός διάλογος για το νόημα της ταινίας με έντονες διαφωνίες από μέλη και προεδρεύοντες των επιτροπών, οι οποίοι τόνιζαν τον σατιρικό και αντικομμουνιστικό χαρακτήρα της που δεν ενείχε κινδύνους για τη δημόσια τάξη. Ο Γρηγόριος Ζητρίδης, εισηγητής στην επανεξέταση του Αυγούστου του 1968, όπου μειοψήφησε, υποστήριξε χαρακτηριστικά:
Πρόκειται περί ταινίας κλασσικού είδους, ανηκούσης εις σειράν παραχθείσαν υπό Ιταλών παραγωγών, προερχομένων από θρησκευτικάς οργανώσεις. Το πνεύμα της είναι εντόνως χριστιανικόν και αντικομμουνιστικόν.
Θεωρώ απαράδεκτον και απίθανον τον ισχυρισμόν ότι δύναται να προκαλέση διασάλευσιν της δημοσίας τάξεως. Το Ελληνικόν κοινόν παρά τον παράφορον χαρακτήρα του και την […] νοοτροπίαν του, δεν είναι κοινό Κάφρων. Γνωρίζει να σέβεται την τέχνην όταν αυτή είναι γνησία. Είναι δε βέβαιον ότι η εν θέματι ταινία αποτελεί δια το είδος της ταινία τέχνης.
Είναι ιδιαιτέρως μειωτικήν δια το σημερινόν καθεστώς, περίπτωσιν απαγορεύσεως της ταινίας αύτης, είμαι δε απολύτως βέβαιος ότι εξ ουδενός στοιχείου προκύπτει ότι τοιαύτη είναι εις τον τομέα τούτον η Κυβερνητική γραμμή.
Τον Μάρτιο του 1971, με αφορμή τον θάνατο του Fernandel και επικαλούμενος «γράμματα κινηματογραφόφιλων που επιθυμούν να ιδούν την τελευταία του ταινίαν», ο διανομέας Σπύρος Χαλιώτης, με επιστολή του προς τον Γενικό Γραμματέα Τύπου και Πληροφοριών ζήτησε εκ νέου την επανεξέτασή της. Ο Χαλιώτης τόνισε ότι η ταινία είναι «καθαρώς χιουμοριστική με πασιφανή θέσιν την πνευματική νίκη του Χριστιανισμού και την Ηθικήν του Δυτικού Κόσμου», κολάκεψε το «προοδευτικό» πνεύμα με το οποίο κρίνονταν οι ταινίες εκείνη την εποχή – σημειώνουμε ότι τη διετία 1971-1972 υπήρξε σχετική χαλάρωση των λογοκριτικών αποφάσεων (Γκλαβίνας 2016) – και δήλωσε πρόθυμος για οποιαδήποτε περικοπή ή ακόμα και αλλαγή τίτλου. Παρά την εκφρασμένη διαφωνία του προέδρου της επιτροπής, η ταινία απαγορεύτηκε για μια ακόμη φορά (30/4/1971) με το αιτιολογικό της διατάραξης της δημόσιας τάξης. Ωστόσο, στο τέλος του έτους (14/12/1971), μετά από υπουργική παρέμβαση, η επιτροπή έκρινε ότι η ταινία «διέπεται από αντικομμουνιστικόν πνεύμα καταδεικνύοντας ιδιαιτέρως την εχθρότητα του κομμουνιστικού καθεστώτος κατά της χριστιανικής θρησκείας» και ομόφωνα αποφάσισε να τη χαρακτηρίσει ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ με την προϋπόθεση της περικοπής των τελευταίων λεπτών.
Η περικοπή αφορά την αφηγηματική ανατροπή του τέλους και την «ισοπαλία» που φαίνεται να πετυχαίνει ο Πεπόνε στη διαμάχη με τον Δον Καμίλλο, καθώς επιστρέφει ξαφνικά από τη Σοβιετική Ένωση όπου είχε μείνει να νοσηλευτεί. Ο Δον Καμίλλο έχει αναλάβει να οργανώσει αποστολή παπάδων στην Αμερική. Στην τελευταία σκηνή στο αεροδρόμιο, ενώ αποβιβάζονται ένας ένας από το λεωφορείο, ο Πεπόνε εμφανίζεται αιφνίδια ανάμεσά τους μεταμφιεσμένος σε παπά, με πλαστά χαρτιά και το Προσευχητάριο, που αφαιρώντας το εξωτερικό του κάλυμμα, αποκαλύπτεται το Κομμουνιστικό Μανιφέστο με το πορτραίτο του Μαρξ. Η σκηνή καθρεφτίζει την αντίστοιχη μεταμφίεση του Δον Καμίλλο σε κομμουνιστή και της Ιερής Σύνοψης στη Σκέψη του Λένιν. Μπορούμε επίσης να υποθέσουμε ότι η λογοκρισία ενοχλήθηκε και από την υπονοούμενη διείσδυση του κομμουνισμού στον Δυτικό κόσμο και στην Εκκλησία, αλλά και από την τελική συμφιλίωση, καθώς οι δύο ήρωες χαρούμενοι προχωρούν προς το αεροπλάνο πιασμένοι αγκαζέ.
Η έντονη συζήτηση στις επιτροπές λογοκρισίας, οι απανωτές απαγορεύσεις και η επί τέσσερα χρόνια καθυστέρηση προβολής του ΔΟΝ ΚΑΜΙΛΛΟ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ αποκαλύπτουν, αφενός, τον συχνά αμφίσημο χαρακτήρα της ταινίας που επιτρέπει διαφορετικές αναγνώσεις, και, αφετέρου, τον φόβο των επιτροπών να δώσουν ορατότητα στον Κομμουνισμό, ακόμα και αν το μήνυμα κατά βάθος ήταν αντικομμουνιστικό.
Μαρία Χάλκου
Πηγές – Βιβλιογραφία
- ΓΑΚ – Κ.Υ., Αρχείο Γενικής Γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών, Αρχείο αδειών ταινιών.
- Γιάννης Γκλαβίνας (2016), «Το προληπτικό “ψαλίδι” του κράτους», Η Εφημερίδα των Συντακτών.
- Daniela Treveri Gennari (2009), Post-War Italian Cinema: American Intervention, Vatican Interests, New York: Routledge, σελ. 141-143.
