Η ΠΗΓΗ ΤΩΝ ΠΑΡΘΕΝΩΝ – Jungfrukällan (Ingmar Bergman, 1960)
Κατηγορία: Κινηματογράφος > Ξένες ταινίες
| Αγγλικός τίτλος: | The Virgin Spring |
|---|---|
| Σκηνοθεσία: | Ingmar Bergman |
| Έτος α’ προβολής: | 1960 |
| Χώρα: | Σουηδία |
| Είδος: | Δράμα |
| Διανομή: | Δαμασκηνός – Μιχαηλίδης |
| IMDb: | https://www.imdb.com/title/tt0053976/ |
Λογοκριτικά περιστατικά
| 03-02-1962 |
Περικοπή σκηνής της ταινίας Η ΠΗΓΗ ΤΩΝ ΠΑΡΘΕΝΩΝ (Ingmar Bergman, 1960)
|
Περιγραφή
Η ΠΗΓΗ ΤΩΝ ΠΑΡΘΕΝΩΝ, διασκευή μιας σκανδιναβικής μεσαιωνικής μπαλάντας, είναι μια βίαιη ιστορία εγκλήματος και εκδίκησης που εγείρει ερωτήματα για τη φύση του καλού και του κακού, την έννοια της δικαιοσύνης, την αυτοδικία, την πίστη στον Θεό και την ηθική. Περιστρέφεται γύρω από τον βιασμό και τον φόνο μιας αθώας έφηβης στο δάσος από δύο βοσκούς, και στην τρομερή εκδίκηση του θρησκευόμενου πατέρα της, ο οποίος, όταν αυτοί βρίσκουν κατάλυμα στο σπίτι του, σκοτώνει με αγριότητα ακόμα και το μικρό αγόρι που τους συνοδεύει.
Η ελληνική λογοκρισία δεν πρωτοτύπησε στις αποφάσεις της καθώς Η ΠΗΓΗ ΤΩΝ ΠΑΡΘΕΝΩΝ αντιμετώπισε προβλήματα με τη λογοκρισία διεθνώς. Στη Σουηδία οι σκηνές βίας προκάλεσαν θυελλώδεις συζητήσεις στον Τύπο με τους λογοκριτές να δέχονται κριτική επειδή επέτρεψαν την προβολή χωρίς περικοπές, ενώ ένας ιδιώτης προσέφυγε στον Συνήγορο του Πολίτη. Αλλού, όπως στη Μ. Βρετανία, την Ιρλανδία, την Αυστραλία και στις Η.Π.Α., προβλήθηκε μετά από περικοπές στη σκηνή του βιασμού. Στην Ισπανία του Φράνκο η ίδια σκηνή κόπηκε εντελώς, ενώ στο Fort Worth του Texas η ταινία απαγορεύτηκε. Ο βιασμός βρέθηκε στο στόχαστρο της αρμόδιας Επιτροπής και στην Ελλάδα που έκρινε την ΠΗΓΗ ΤΩΝ ΠΑΡΘΕΝΩΝ ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΗ δι’ ανηλίκους και ζήτησε:
«Περικοπή σκηνής βιασμού (μετριασμός)».
Πρόκειται για μια μάλλον γενικόλογη απόφαση που άφηνε περιθώρια στους διανομείς να ξαναμοντάρουν τη σκηνή περιορίζοντάς την κατά το δοκούν. Αντιθέτως, στις Η.Π.Α., οι υποδείξεις των περικοπών ήταν πολύ σαφείς καθώς ζητούσαν να αφαιρεθούν δύο συγκεκριμένα πλάνα που αφορούσαν τα σημεία όπου εκτίθενται τα πόδια της κοπέλας και ο ένας βοσκός τα ακινητοποιεί την ώρα που ο άλλος τη βιάζει.
Οι έλληνες κριτικοί αντέδρασαν έντονα στη λογοκριτική παρέμβαση μιλώντας για ευνουχισμό της αληθινής τέχνης και «μακέλεμα» του έργου ενός μεγάλου δημιουργού, υποβάθμιση του Μπέργκμαν «στην κατηγορία των σκανδαλοθηρών», αποστέρηση της ταινίας από τον δραματικό της πυρήνα (Η Αυγή), απαράδεκτη έλλειψη εμπιστοσύνης στο ενήλικο κοινό, και ανεξήγητη επιείκεια σε χαμηλής ποιότητας κινηματογραφικά προϊόντα. Ο Κωστής Σκαλιόρας σχολίασε χαρακτηριστικά στο Βήμα:
«Η αναγκαιότητα και η τελειότητα τη κάθε εικόνας που συνθέτει ο Μπέργκμαν, κάνουν ακόμα πιο απαράδεκτη την περικοπή της σκηνής του βιασμού, που δεν είχε τίποτα το χυδαίο, αλλά ήταν, στη δραματική ισορροπία του έργου, το αντίβαρο του φρικιαστικού φόνου των βοσκών. Οι αρμόδιοι […] θα ’πρεπε να καταλάβουν μια για πάντα ότι δεν έχουν καμιά δικαιολογία όταν ακρωτηριάζουν έργα που απευθύνονται στο κοινό των ενηλίκων, δηλαδή σε ανθρώπους με διαμορφωμένα ηθικά και πνευματικά κριτήρια. Όταν η πολιτεία θεωρεί αυτούς του ίδιους ανθρώπους ικανούς να αποφασίζουν για ζωτικά ζητήματα που την αφορούν, δεν μπορεί να τους στερεί το δικαίωμα να κρίνουν τα έργα στην ακεραιότητά τους».
Με πιο δεικτική διάθεση και κάτω από τον τίτλο «Απαράδεκτη επέμβασις της λογοκρισίας» ο Γ.Κ. Πηλιχός έγραψε στα Νέα:
«[Η] «αμείλικτη» Λογοκρισία, που κάνει τα στραβά μάτια για ένα σωρό εξαμβλώματα, για ένα σωρό κακόγουστες ταινίες, έπεσε εδώ σ’ αυτό το φιλμ με μία ανεξήγητη μανία και εντελώς αβασάνιστα περιέκοψε αγρίως την κεντρική σκηνή της ταινίας: την περίφημη σκηνή του βιασμού μιας παρθένας από δυο ληστάς με την οποία ο Μπέργκμαν δεν επεδίωξε, φυσικά, να γαργαλήση τα κατώτερα ένστικτα του ανθρώπου, αλλά αντιθέτως να καυτηριάση αυτά τα ένστικτα. Απ’ την άλλη μεριά, η εξοβελισθείσα σκηνή, αποτελούσε το επίκεντρο του τόσο έξοχα αναπαρασταθέντος από τον Μπέργκμαν παλιού σκανδιναβικού θρύλου και το σημείο όπου συναντώνται μπροστά σε ένα άγριο ρεαλιστικό επεισόδιο τα ποιητικά μέρη της αρχής και του τέλους αυτού του θρύλου. […]Τι νομίζουν αυτοί οι αξιότιμοι κύριοι της Λογοκρισίας ότι είναι, και με τόση ελαφρά συνείδηση πετσοκόβουν ένα έργο Τέχνης; Ηροστρατισμοί τέτοιου είδους, που θυμίζουν τον Ιταλό ζωγράφο που έβαλε κυλόττες στα γυμνά της «Καπέλα Σιστίνα» του Βατικανού, όχι μόνον την θυμηδία προκαλούν αλλά και την αγανάκτησι. Φτάνει πια».
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η υπεράσπιση της σκηνής του βιασμού από τον ίδιο τον Μπέργκμαν, μετά από τις αντιδράσεις σε διάφορες χώρες, όπου εξηγεί το ηθικό, δραματικό και συναισθηματικό βάρος της και την αναγκαιότητα υπέρβασης των ταμπού:
«Για μένα η σκηνή του βιασμού έχει ηθική σημασία. Δείχνει το έγκλημα στην ωμή του φρικαλεότητα, αναγκάζοντάς μας, σοκαρισμένοι και σε απόγνωση να εγκαταλείψουμε την αισθητική απόλαυση που αντλούμε από ένα έργο τέχνης για να εμπλακούμε με πάθος στο ανθρώπινο δράμα ενός εγκλήματος, το οποίο τροφοδοτεί ένα νέο έγκλημα ενοχής και Χάρης. […] Η σεκάνς του βιασμού, με την αμείλικτη και λεπτομερή της αντικειμενικότητα, ανταποκρίνεται στην απόδοση δικαιοσύνης στους δύο κακοποιούς από τον Τέρε. Όπως επίσης – και αυτό είναι κομβικής σημασίας – ανταποκρίνεται στον κτηνώδη φόνο του μικρού αγοριού. Μακριά από κάθε αισθητική αξιολόγηση, πρέπει να νιώσουμε το έγκλημα των δύο βοσκών μέσα στα ίδια μας τα σπλάχνα, αλλά πρέπει επίσης, με απόγνωση, να γίνουμε μάρτυρες της σατανικής πράξης του πατέρα. Δεν πρέπει να διστάζουμε στην απεικόνιση της ανθρώπινης αποκτήνωσης, ακόμα και αν στo αίτημά μας για αλήθεια χρειαστεί να παραβιάσουμε συγκεκριμένα ταμπού».
Μαρία Χάλκου
Πηγές – Βιβλιογραφία
- ΓΑΚ – Κ.Υ., Αρχείο Γενικής Γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών, Αρχείο αδειών ταινιών.
- Η Αυγή, 7/2/1962.
- Τα Νέα, 6/2/1962.
- Το Bήμα, 6/2/1962.
- Balio, Tino (2010), The Foreign Film Renaissance on American Screens, 1946–1973, Wisconsin: The University of Wisconsin Press.
- Butters, Gerald R. Jr. (2007), Banned in Kansas: motion picture censorship, 1915–1966, Columbia: University of Missouri Press.
- Higginbotham, Virginia (1986), Spanish Film Under Franco, London: British Film Institute.
- “The Virgin Spring (1960)”, Classic Art Films, July 31st, 2015.
- “The Virgin Spring: An austere study of rape, evil and death, based on a 13th century folksong”.
