ΛΑΪΚΟΙ ΕΚΔΙΚΗΤΕΣ – Narodnye mstiteli (Vasiliy Belyayev, 1943)
Κατηγορία: Κινηματογράφος > Ξένες ταινίες
| Αγγλικός τίτλος: | The People's Avengers |
|---|---|
| Σκηνοθεσία: | Vasiliy Belyayev |
| Έτος α’ προβολής: | 1943 |
| Χώρα: | Σοβιετική Ένωση |
| Είδος: | Ντοκιμαντέρ | Ιστορική | Αντιστασιακή |
| Διανομή: | Α. Ε. ΣΟΒ – ΦΙΛΜ |
| IMDb: | https://www.imdb.com/title/tt0036194/ |
Λογοκριτικά περιστατικά
| 10-01-1947 |
Αίτημα από τον Υπουργό Δημοσίας Τάξεως απαγόρευσης του ντοκιμαντέρ ΛΑΪΚΟΙ ΕΚΔΙΚΗΤΕΣ (Vasiliy Belyayev, 1943)
| ||||||
| 15-01-1947 |
Απαγόρευση σε Βόρεια Ελλάδα, Θράκη και Ήπειρο του ντοκιμαντέρ ΛΑΪΚΟΙ ΕΚΔΙΚΗΤΕΣ (Vasiliy Belyayev, 1943)
|
Περιγραφή
Οι ΛΑΪΚΟΙ ΕΚΔΙΚΗΤΕΣ είναι σοβιετικό ντοκιμαντέρ του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που γυρίστηκε σε εμπόλεμες ζώνες με 16 κινηματογραφιστές, υπό την καθοδήγηση του βραβευμένου με το βραβείο Στάλιν ντοκιμαντερίστα Vasiliy Belyayev. Οι λήψεις πραγματοποιήθηκαν με κίνδυνο της ζωής των κινηματογραφιστών σε περιοχές που είχαν καταλάβει οι Γερμανοί, όπως η Λευκορωσία, η Ουκρανία, το δάσος του Bryansk κ.ά. Το ντοκιμαντέρ απεικονίζει τη δράση και τις πολεμικές πρακτικές των σοβιετικών ανταρτών: τη στρατολόγηση νεοσύλλεκτων, τη μεταφορά όπλων και προμηθειών, τη δουλειά σε παράνομα τυπογραφεία, το μοίρασμα προκηρύξεων στους χωρικούς, τις επιδρομές στις γερμανικές γραμμές, κ.ά.
Αρχικά προβλήθηκε στην Αθήνα στις 15/9/1945 στον κινηματογράφο «Κρόνος», γνωρίζοντας τεράστια επιτυχία και καταρρίπτοντας – όπως αναφέρει το σχετικό διαφημιστικό στον Ριζοσπάστη – το πανελλήνιο ρεκόρ αίθουσας σε μία μέρα, κόβοντας 11.279 εισιτήρια. Όπως συνηθιζόταν τον πρώτο καιρό μετά από την Απελευθέρωση, οι προβολές πραγματοποιούνταν με προσωρινή άδεια. Κατόπιν αίτησης της Α. Ε. ΣΟΒ – ΦΙΛΜ για χορήγηση κανονικής άδειας, εν μέσω Εμφυλίου, η αρμόδια επιτροπή τον Ιανουάριο του 1947 έκρινε το έργο ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟΝ δι’ ανηλίκους «λόγω συγκλονιστικών σκηνών» και έδωσε άδεια χωρίς περικοπές.
Αν και η τελική άδεια εκδόθηκε στις 15/1/1947, η επιτροπή είχε συνεδριάσει και αποφασίσει δέκα μέρες νωρίτερα, στις 4/1/1947. Στο διάστημα που μεσολάβησε, ο Υπουργός Δημοσίας Τάξεως Κωνσταντίνος Καλκάνης, με επιστολή του στις 10/1/1947 προς το Υπουργείο Τύπου και το Γραφείο του Υπουργού, εξέφρασε την αντίρρησή του για τη χορήγηση άδειας «καθ’ άπασαν την χώραν» ασκώντας πιέσεις για απαγόρευση ή εναλλακτικά για συγκεκριμένες περικοπές. Παρόλο που, όπως έγραφε, αναγνώριζε στην αρμόδια επιτροπή το δικαίωμα «του ελευθέρως σκέπτεσθαι και κρίνειν» υπενθύμιζε την υποχρέωσή της
«να επαγρυπνή επί θεμάτων αναγομένων εις την δημοσίαν Τάξιν και ασφάλειαν και εις την διαπαιδαγώγησιν της νεολαίας».
Η επιστολή υπογράμμιζε ότι η ταινία αναπαριστά τον τρόπο τοποθέτησης ναρκών στους δρόμους και στις σιδηροδρομικές γραμμές καθώς και της καταστροφής τηλεφωνικών στύλων και των μονωτήρων τους. Υποδείκνυε ότι υπό τις συνθήκες που διατελούσε η χώρα οι αντιστασιακές ταινίες, «οποιασδήποτε προελεύσεως», θα έπρεπε να απαγορεύονται απολύτως ή «να περικόπτονται οπωσδήποτε» τα σημεία που αφορούσαν μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν εναντίον των κατακτητών επειδή θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και «κατά του νομίμου Κράτους υπό των αναρχικών». Υπενθύμιζε επίσης ότι στους κινηματογράφους συχνάζει κυρίως η νεολαία με υπαρκτό τον κίνδυνο να μιμηθεί τις απεικονιζόμενες πρακτικές.
«Ο κινηματογράφος προόρισται, καθ’ ημάς, εις ψυχαγωγίαν και διαπαιδαγώγησιν του κοινού, ουχί δε εις διαφθοράν ψυχών και καθοδήγησιν εις το έγκλημα και την ανταρσίαν.
Περιεχόμενον ως το της προμνησθείσης ταινίας «Λαϊκοί εκδικηταί» θεωρούμεν ως επιβλαβές εις την νεότητα και αποβλέπον εις τον προπαγανδισμόν ανατρεπτικών ιδεών και κατά συνέπειαν, η προβολή της ταινίας ταύτης έδει να είχε απαγορευθή ή τουλάχιστον να περιεκόπτοντο τα σημεία εκείνα, τα καθοδηγούντα εις τας μεθόδους των καταστροφών, ως τα προαναφερθέντα».
Ο Υπουργός Δημοσίας Τάξεως κατέληγε με έκκληση να γίνουν οι σχετικές υποδείξεις προς την Επιτροπή Ελέγχου Ταινιών και «δια την μελλοντική εργασίαν της». Ωστόσο η παραπάνω επιστολή, μια θεσμική μεν παρέμβαση αλλά εξωτερική του Υπουργείου Τύπου και της επιτροπής λογοκρισίας, δεν επηρέασε την έκδοση της άδειας, καθώς η ταινία ούτε απαγορεύτηκε ούτε έγιναν περικοπές, γεγονός που υποδηλώνει προσπάθεια άμυνας σε εξωτερικές παρεμβάσεις. Ωστόσο, σε χειρόγραφο σημείωμα του εισηγητή της επιτροπής (χωρίς χρονολογία) ζητείται να εξαιρεθούν συγκεκριμένες περιοχές της Ελλάδας, χωρίς όμως το αίτημά του να ενσωματώνεται στην τελική άδεια:
«Να χορηγηθή άδεια προβολής δια πάσας τας περιοχάς, πλην των Γ. Διευθύνσεων Β. Ελλάδος, Θράκης και Ηπείρου».
Η προτεινόμενη απαγόρευση στο βόρειο τμήμα της χώρας – που ενδέχεται να αποτελούσε μια προσπάθεια ικανοποίησης των αιτημάτων της επιστολής, σε περίπτωση βεβαίως που το σημείωμα δεν είχε προηγηθεί – σχετίζεται με το γεγονός ότι στις αρχές του 1947, όπως και μετέπειτα, οι υποδεικνυόμενες περιοχές ήταν στο επίκεντρο των ένοπλων συγκρούσεων του Εμφυλίου, ενώ προβληματισμό πρέπει να προκαλούσε τόσο η εγγύτητα με τα σύνορα όσο και η ανθρωπογεωγραφία των περιοχών που περιλάμβανε σλαβόφωνους πληθυσμούς. Η υπόδειξη του λογοκριτή – εκτός από τους εκπεφρασμένους φόβους για λειτουργία της ταινίας ως εκπαιδευτικού εργαλείου τρομοκρατών – αντανακλά την ανησυχία ότι η παρουσία των σοβιετικών παρτιζάνων στη μεγάλη οθόνη θα δημιουργούσε ανεπιθύμητους συνειρμούς περί ηρωοποίησης των ελλήνων κομμουνιστών ανταρτών, με την ταινία να μετατρέπεται σε εμψυχωτή και προπαγανδιστικό μέσο υπέρ τους, και συγχρόνως τον φόβο για πρόκληση εντάσεων στους τοπικούς πληθυσμούς.
Όμως, παρά τη φαινομενική απόκτηση άδειας – έστω και με μερική ισχύ – δεν υπάρχουν τεκμήρια ότι η ταινία προβλήθηκε ξανά στις αίθουσες εκείνη την εποχή.
Μαρία Χάλκου
Πηγές – Βιβλιογραφία
- ΓΑΚ Αρχείο αδειών ταινιών ΓΑΚ – Κ.Υ., Αρχείο Γενικής Γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών, Αρχείο αδειών ταινιών.
- Oleg Leonidov, “The People’s Avengers: A Guerilla Film Shot Behind The German Lines”, Information Bulletin, Embassy of USSR Volume 3, n. 108, Washington, D. C. p. 4, September 25, 1943.
- Ριζοσπάστης, 15/9/1845, 18/9/1945.
