Επιτάφιος (Τάσσος Αλεβίζος, 1961)
Κατηγορία: Εικαστικές Τέχνες > Δημόσιος χώρος
| Καλλιτέχνης: | Τάσσος Αλεβίζος |
|---|---|
| Έτος: | 1961 |
| Είδος: | Χαρακτική |
| Χώρος: | Δημαρχείο Νίκαιας |
| Τόπος: | Αττική |
Λογοκριτικά περιστατικά
| Νοέμβριος 1967 |
Απόσυρση του έργου «Επιτάφιος» (Τάσσος Αλεβίζος, 1961) από το γραφείο του δημάρχου Νίκαιας
|
Περιγραφή
Ο «Επιτάφιος», τρίπτυχη σύνθεση με τη μέθοδο της ξυλογραφίας αποτελεί μια από τις πρώτες προσπάθειες του Τάσσου να δημιουργήσει έργα χαρακτικής μνημειακών διαστάσεων. Με μήκος 2,70 μέτρα η σύνθεση περιλάμβανε τρεις εικόνες: στο κέντρο απεικονίζεται ο νεκρός και τέσσερις γυναίκες που θρηνούν, δεξιά αναπαρίσταται ομάδα αντρών και αριστερά ομάδα γυναικών που συμμετέχουν στο πένθος. Το έργο ανήκει στη ενότητα «Μαύρο-Άσπρο» και χαράκτηκε το 1961. Αρχικός τίτλος του ήταν «Λεπτομέρεια εμφυλίου πολέμου». Το 1964 το έργο δωρίσθηκε από τον ίδιο τον καλλιτέχνη στον δήμο Νίκαιας με αφορμή τα είκοσι χρόνια από το Μπλόκο της Κοκκινιάς. Επιπλέον, με τη χειρονομία αυτή ο Τάσσος ήθελε να θέσει συμβολικά τις βάσεις για τη δημιουργία κέντρων τέχνης στους λαϊκούς δήμους της πρωτεύουσας και αργότερα στην επαρχία. Ο δήμος αποδέχθηκε την προσφορά το 1965 και το έργο τοποθετήθηκε στο γραφείο του δημάρχου.
Μετά την κήρυξη της δικτατορίας το έργο αποσύρθηκε και η τύχη του αγνοούνταν μέχρι που στη Μεταπολίτευση το ανασυστημένο δημοτικό συμβούλιο όρισε «Επιτροπή έρευνας δημοτικής δραστηριότητας» για να διακριβωθούν τα πεπραγμένα του δοτού δημοτικού συμβουλίου της Χούντας. Σύμφωνα με το πόρισμα, το έργο παρέμεινε στη θέση του μέχρι που ανέλαβε δήμαρχος ο Ν. Πλυτζανόπουλος, το Νοέμβριο του 1967. Στην αποθήκη του δημαρχείου βρέθηκε η μία πτυχή, και αργότερα εντοπίστηκε και η δεύτερη αλλά με σημαντικές φθορές. Ωστόσο, η κεντρική σύνθεση δεν εντοπίστηκε ποτέ. Η επιτροπή ζήτησε την περαιτέρω διερεύνηση και την επιβολή ποινικών κυρώσεων στους υπεύθυνους.
Τον Αύγουστο του 1977, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Δήμου Νίκαιας για το Μπλόκο της Κοκκινιάς, η Πνευματική Εστία Νικαίας οργάνωσε έκθεση με έργα του χαράκτη Τάσσου στην πλατεία της Οσίας Ξένης. Με την ευκαιρία της έκθεσης ο καλλιτέχνης προσέφερε και πάλι στο Δήμο Νίκαιας το έργο. Το 2020 με αφορμή τη λειτουργία του σταθμού του μετρό στη Νίκαια η Εταιρεία Εικαστικών Τεχνών Α. Τάσσος εκτύπωσε ένα αντίτυπο του «Επιταφίου» και το πρόσφερε για να εκτεθεί στους χώρους του μετρό.
Η πολιτική στράτευση του Τάσσου και το συνολικό έργο του με τις σαφείς αναφορές στον αγώνα της Αριστεράς δεν αφήνει αμφιβολία για τα πολιτικά ελατήρια του διορισμένου δημάρχου. Ωστόσο, υπάρχει μία ακόμη πιο ειδική πτυχή. Ο Νικόλαος Πλυτζανόπουλος υπήρξε ο ανιψιός του Ιωάννη Πλυτζανόπουλου, διοικητή του 1ου Συντάγματος Ευζώνων, που πραγματοποίησε το μπλόκο της Κοκκινιάς. Με την ανάληψη του δημαρχιακού θώκου από τον ανιψιό του έγινε μια εκτεταμένη επιχείρηση «αναμόρφωσης» της μνήμης των γεγονότων του Αυγούστου του 1944. Κατά τη διάρκεια της Χούντας, στη Μάνδρα, στο σημείο δηλαδή που έγινε η εκτέλεση των κατοίκων της Κοκκινιάς, αναρτήθηκε επιγραφή που έγραφε ότι το μπλόκο είχε σχεδιαστεί από το ΚΚΕ ενάντια στους εθνικόφρονες πολίτες. Επίσης, μέχρι το τέλος της Επταετίας οργανωνόταν ετήσιο εθνικόφρων μνημόσυνο που επαναλαμβανόταν η εκδοχή ότι οι Έλληνες συνεργάτες των Γερμανών που διέπραξαν την ομαδική σφαγή ήταν μέλη του ΚΚΕ, και όχι τα Τάγματα Ασφαλείας. Όπως προκύπτει από την περιγραφή της ιστορίας του έργου, η σύνθεση είχε συνδεθεί στενά με τη μνήμη του μπλόκου της Κοκκινιάς, οπότε η αποκαθήλωσή του υπήρξε προφανώς μια επιδεικτική χειρονομία για την εμπέδωση της αντικομμουνιστικής αφήγησης που ο Ν. Πλυτζανόπουλος προέβαλε σταθερά μέχρι το τέλος της δικτατορίας, οπότε καθαιρέθηκε.
Ελένη Κούκη
Πηγές – Βιβλιογραφία
- Ταχυδρόμος (τ. 1081), 26/12/1974.
- Χρονικό ’75.
- Χρονικό ’77.
- Η Καθημερινή, 5/11/2020.
