ΠΡΟΔΟΣΙΑ (Κώστας Μανουσάκης, 1964)
Κατηγορία: Κινηματογράφος > Ελληνικές ταινίες
| Αγγλικός τίτλος: | Treason |
|---|---|
| Σκηνοθεσία: | Κώστας Μανουσάκης |
| Έτος α’ προβολής: | 1964 |
| Είδος: | Ιστορική | Αντιπολεμική | Δράμα |
| Παραγωγή: | Κλέαρχος Κονιτσιώτης | Δαμασκηνός – Μιχαηλίδης |
| IMDb: | https://www.imdb.com/title/tt0135616/ |
Λογοκριτικά περιστατικά
| Καλοκαίρι 1964 |
Επιβολή από τον παραγωγό χρήσης αρχειακού υλικού στην ταινία ΠΡΟΔΟΣΙΑ (Κώστας Μανουσάκης, 1964)
| ||||||
| 02-10-1964 |
Περικοπή αρχειακού υλικού από την ταινία ΠΡΟΔΟΣΙΑ (Κώστας Μανουσάκης, 1964)
|
Περιγραφή
Η ΠΡΟΔΟΣΙΑ, σε σενάριο Άρη Αλεξάνδρου, πραγματεύεται μια δραματική ιστορία της Κατοχής όπου ένας γερμανός αξιωματικός ερωτεύεται και προδίδει μια νεαρή Ελληνοεβραία. Στο τέλος, αφού έρθει αντιμέτωπος με την ολοκληρωτική κατάρρευση των ιδεών του, αυτοκτονεί.
Ο παραγωγός Κλέαρχος Κονιτσιώτης υποχρέωσε τον σκηνοθέτη Κώστα Μανουσάκη σε εκτεταμένη χρήση αρχειακού υλικού, κυρίως αποσπασμάτων από τα ντοκιμαντέρ της Λένι Ρίφενσταλ, θεωρώντας ότι θα ενίσχυε την εμπορικότητα του έργου καθώς το ελληνικό κοινό της εποχής διψούσε για αυθεντικές ιστορικές σκηνές. Ο Κώστας Μανουσάκης, αν και διαφωνούσε με αυτήν την πρακτική, αξιοποίησε το υλικό με δημιουργικό τρόπο, εντάσσοντάς το στην αφήγηση και την αισθητική της ταινίας.
Η ΠΡΟΔΟΣΙΑ εξετάστηκε από την αρμόδια Επιτροπή τον Οκτώβριο του 1964 κι έλαβε άδεια προβολής ως ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ δι’ ανηλίκους με την προϋπόθεση να περικοπεί:
«Πλάνο μεταφοράς πτωμάτων»,
δηλαδή, στιγμιότυπο του αρχειακού υλικού με εικόνες από το άνοιγμα των στρατοπέδων συγκέντρωσης.
Προς έκπληξη σκηνοθέτη και παραγωγών, όταν τον Μάιο του 1965 η ΠΡΟΔΟΣΙΑ προβλήθηκε στις Κάννες – αφού πρώτα πήρε ειδική άδεια για να προβληθεί υπό τον φόβο αντιδράσεων της γερμανικής αντιπροσωπείας – εξαιτίας τόσο της μεγάλης διάρκειας του αρχειακού υλικού όσο και της κυριαρχίας σε αυτό των μεγαλειωδών συγκεντρώσεων του Χίτλερ, θεωρήθηκε φιλοναζιστική, προκαλώντας τις αντιδράσεις και τα σφυρίγματα του κοινού, αλλά και την αποδοκιμασία των κριτικών. Στη συνέντευξη Τύπου στις Κάννες, ωστόσο, ο Μανουσάκης υπερασπίστηκε την ενσωμάτωση του αρχειακού υλικού στην πλοκή:
«Ασφαλώς, εάν αι προθέσεις μου δεν έγιναν αντιληπταί θα πη ότι εγώ φταίω και ζητώ συγγνώμην. Με την παρεμβολήν όμως των επικαίρων με θέμα στιγμές δόξας για τους Ναζί, θέλησα ακριβώς να δείξω την δηλητηριώδη γοητείαν που ασκούσε ο ναζισμός σε ανώριμα πνεύματα».
Όταν ρωτήθηκε δε γιατί δεν παρουσιάστηκαν περισσότερο τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και οι σχετικές ανατριχιαστικές εικόνες, ο Μανουσάκης απάντησε ότι:
«Οι σκηνές φρίκης υπήρχαν στην ταινία, αλλά περιεκόπησαν εκ των άνω ως αντιαισθητικές»,
χωρίς να διευκρινίσει αν αναφέρεται στην προαναφερόμενη περικοπή της Επιτροπής λογοκρισίας ή σε αποφάσεις του παραγωγού.
Η περίπτωση των λογοκριτικών παρεμβάσεων στην ΠΡΟΔΟΣΙΑ, τόσο της άτυπης του παραγωγού όσο και της θεσμικής της Επιτροπής, είναι ενδεικτική των δραματικών συνεπειών στο δημιουργικό μέρος της δουλειάς ενός σκηνοθέτη καθώς και στην πρόσληψη του έργου του από κοινό και κριτικούς. Η παρέμβαση του παραγωγού, σε ένα πρώτο στάδιο, λειτούργησε παραγωγικά καθώς ο Μανουσάκης πέτυχε μια εξαιρετικά εμπνευσμένη διαχείριση του ντοκιμαντερίστικου υλικού, καθιστώντας το οργανικό μέρος της μυθοπλασίας. Σε ένα επόμενο στάδιο όμως οι λογοκριτικές παρεμβάσεις οδήγησαν σε παρερμηνεία των προθέσεων του σκηνοθέτη και στην απαξίωση του έργου του, με το αντίστοιχο επαγγελματικό και ψυχικό κόστος για τον δημιουργό.
Μαρία Χάλκου
Πηγές – Βιβλιογραφία
- ΓΑΚ – Κ.Υ., Αρχείο Γενικής Γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών, Αρχείο αδειών ταινιών.
- Απογευματινή, 15/2/1965.
- Ελευθερία, 19/5/1965.
- Καθημερινή, 30/1/1966.
- Μεσημβρινή, 21/5/1965.
- Maria Chalkou (2008), Towards the creation of ‘quality’ Greek national cinema in the 1960s, PhD thesis, University of Glasgow.
