ΨΩΝΙΣΤΗΡΙ – Cruising (William Friedkin, 1980)
Κατηγορία: Κινηματογράφος > Ξένες ταινίες
| Σκηνοθεσία: | William Friedkin |
|---|---|
| Έτος α’ προβολής: | 1980 |
| Είδος: | Αστυνομική | Δράμα |
| IMDb: | https://www.imdb.com/title/tt0080569/ |
Λογοκριτικά περιστατικά
| 1980 ή 1981 |
Απαγόρευση της ταινίας ΨΩΝΙΣΤΗΡΙ (William Friedkin, 1980)
|
Περιγραφή
Η ταινία, που βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του ρεπόρτερ των New York Times Gerald Walker, ακολουθεί έναν νεαρό μυστικό αστυνομικό που κινείται στα underground γκέι στέκια της Νέας Υόρκης, ως δόλωμα προκειμένου να ανακαλύψει έναν κατά συρροή δολοφόνο που σκοτώνει και διαμελίζει ομοφυλόφιλους στη λεγόμενη Leather District. Τον πρωταγωνιστικό ρόλο έχει ο Αλ Πατσίνο και, σύμφωνα με τον σκηνοθέτη, όλες οι σκηνές βασίστηκαν σε πραγματικές αναφορές της αστυνομίας ενώ ο ίδιος πέρασε μεγάλο διάστημα στα αντίστοιχα στέκια προκειμένου να αποδώσει με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια την «γκέι ζωή». Όμως, όπως και το βιβλίο στο οποίο βασίστηκε, η ταινία θεωρήθηκε πως ήταν γεμάτη ομοφοβικά στερεότυπα και προκαταλήψεις: αντιμετώπιζε τους ομοφυλόφιλους καταδικασμένους σε μια θλιβερή ζωή, «σαν σύγχρονους βρικόλακες που κυνηγούν και στρατολογούν νέα θύματα για να επιβιώσουν». Την εικόνα έκανε ακόμη χειρότερη το φινάλε, όπου ο σκηνοθέτης αφήνει να εννοηθεί πως ο πρωταγωνιστής μετατρέπεται κι ο ίδιος σε δολοφόνο εξαιτίας της συναναστροφής του με τη γκέι κοινότητα.
Η μονοδιάστατη παρουσίαση των γκέι ως διεστραμμένων εμμονικών με το σεξ, και ταυτόχρονα ως ευάλωτα θύματα σκληρής βίας και δολοφονιών, προκάλεσε την αντίδραση των ακτιβιστικών οργανώσεων για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων που κάλεσαν σε μποϊκοτάζ της ταινίας θεωρώντας πως, όχι μόνο αναπαράγει αισθήματα μίσους και φόβου και ενθαρρύνει τη βία κατά των ομοφυλόφιλων, αλλά και εκμεταλλεύεται αυτά τα αισθήματα για οικονομικό κέρδος. «Αυτή δεν είναι μια ταινία για το πώς ζούμε: είναι μια ταινία για το γιατί πρέπει να μας σκοτώσουν» έγραφε χαρακτηριστικά ένα από τα φυλλάδια της εποχής. Στις ΗΠΑ, καθώς το σενάριο και τόποι των γυρισμάτων είχαν διαρρεύσει πολύ νωρίς, η ταινία ολοκληρώθηκε μετ’ εμποδίων, με τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα να διοργανώνει συγκεντρώσεις και να παρεμποδίζει τα γυρίσματα.
Ταυτόχρονα, εξαιτίας των σκηνών άγριου σαδομαζοχιστικού σεξ απαιτήθηκαν πολλές περικοπές προκειμένου να πάρει την έγκριση της λογοκρισίας: σκηνές οργίων, πρωκτικού σεξ που συχνά καταλήγουν σε άγριο φόνο και άλλα.
Στην Ελλάδα το ΨΩΝΙΣΤΗΡΙ προβλήθηκε τον Νοέμβριο του 1980, τα Κινηματογραφικά Τετράδια όμως τον Μάιο του 1981 αναφέρουν ότι ΑΠΑΓΟΡΕΥΤΗΚΕ. Το Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλόφιλων Ελλάδας (ΑΚΟΕ) κατήγγειλε την ταινία ως «μια ακόμα άθλια επίθεση της αστικής ηθικής ενάντια στην ομοφυλοφιλία και την ελεύθερη έκφρασή της» και τον σκηνοθέτη της «και τους κερδοσκόπους του σεξ που βρίσκονται από πίσω του σαν άξιους συνεχιστές της χιτλερικής προπαγάνδας, που κατάφεραν να μετατρέψουν σε θέαμα τον γκαιμπελικό λόγο»:
«Είναι φανερό πως οι έμποροι του σεξ, βλέποντας τα κέρδη τους να μειώνονται από την εκμετάλλευση της «φυσιολογικής» του μορφής, αποφάσισαν να στραφούν προς μια άλλη μορφή της σεξουαλικότητας που η κρατούσα ηθική είχε σκόπιμα απωθήσει στο περιθώριο. Αυτήν που την είχε χαρακτηρίσει βόρβορο ή βούρκο ή πιο «επιστημονικά» διαστροφή, αφύσικη, ανώμαλη».
Το ΑΚΟΕ καυτηρίασε επίσης το γεγονός ότι η ταινία αυτή πήρε άδεια προβολής για δεκατρείς αθηναϊκούς κινηματογράφους, ενώ αντίθετα ΤΑ ΓΕΡΑΚΙΑ ΤΗΣ ΝΥΧΤΑΣ αρχικά απαγορεύτηκαν και τελικά προβλήθηκαν με ειδική άδεια μόνο σε έναν κινηματογράφο.
«Και τούτο γιατί το «Ψωνιστήρι» επιβεβαιώνει με διαβρωτικό τρόπο την εικόνα για την ομοφυλοφιλία (ανωμαλία, διαστροφή, ψυχασθένεια) και τους ομοφυλόφιλους (κτηνώδεις, δολοφόνοι, ψυχανώμαλοι) που έχει κατασκευάσει η κρατούσα ηθική. Ενώ αντίθετα «Τα Γεράκια της Νύχτας» αρνούνται την εικόνα αυτή, αντιμετωπίζοντας με γνώση και προσοχή τον κόσμο των ομοφυλοφίλων».
Η κριτική γενικά αντιμετώπισε αρνητικά την ταινία («ύποπτη» και «επικίνδυνη» την χαρακτήρισε ο Δημήτρης Δανίκας στον Ριζοσπάστη, «εργολαβία» για θεατές με «χαμηλή νοημοσύνη» ο Βασίλης Ραφαηλίδης στο Βήμα), με εξαίρεση τον Α. Μοσχοβάκη στην Αυγή, η θετική αντιμετώπιση του οποίου προκάλεσε έκπληξη και σχολιάστηκε και από το ΑΚΟΕ.
Πηνελόπη Πετσίνη
Πηγές – Βιβλιογραφία
- Αμφί, Περίοδος Β’, τχ. 7-8, Χειμώνας 1980 - Άνοιξη 1981.
- Η Αυγή, 18/11/1980.
- Κινηματογραφικά Τετράδια, τχ. 1 (Μάιος 1981).
- Το Βήμαι, 18/11/1980.
- Ριζοσπάστης, 19/11/1980.
- James Franco, Travis Mathews «Interior. Leather Bar», 2013.
- «Cruising» στο https://www.movie-censorship.com/report.php?ID=460327.
- Vito Russo, The Celluloid Closet: Homosexuality in the Movies, New York: Harper & Row, 1981.
- Philip Shehadi, «Cruising: How Dangerous?», Gay Community News, 23/2/1980.
