Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ – The Last Temptation of Christ (Martin Scorsese, 1988)
Κατηγορία: Κινηματογράφος > Ξένες ταινίες
| Σκηνοθεσία: | Martin Scorsese |
|---|---|
| Έτος α’ προβολής: | 1988 |
| Χώρα: | ΗΠΑ | Καναδάς |
| Είδος: | Δράμα | Θρησκευτική |
| IMDb: | https://www.imdb.com/title/tt0095497/ |
Λογοκριτικά περιστατικά
| Οκτώβριος 1988 |
Διαδηλώσεις και επεισόδια για να εμποδισθεί η προβολή της ταινίας Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ (Martin Scorsese, 1988)
| ||||
| Οκτώβριος 1988 |
Κατάσχεση και απαγόρευση προβολής της ταινίας Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ Christ (Martin Scorsese, 1988) από το Πρωτοδικείο Αθηνών μετά από προσφυγή χριστιανικών σωματείων
|
Περιγραφή
Το 1988 άρχισε να προβάλλεται στους κινηματογράφους η αμερικάνικη ταινία Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ σε σκηνοθεσία Μάρτιν Σκορσέζε. Η ταινία βασιζόταν στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη που κυκλοφόρησε το 1952. Η ταινία προκάλεσε διαμαρτυρίες και βίαιες αντιδράσεις από χριστιανικούς κύκλους, συνιστώντας ένα τυπικό «σκάνδάλο βλασφημίας». Στις ΗΠΑ, χριστιανικές οργανώσεις με πλέον δραστήρια την American Family Association οργάνωσαν δημόσιες διαμαρτυρίες και προσπάθησαν να αποτρέψουν την προβολή της ταινίας, εκφοβίζοντας παραγωγούς και αιθουσάρχες. Σε άλλες χώρες, η ταινία απαγορεύθηκε από την κρατική προληπτική λογοκρισία. Στο Μεξικό, η λογοκρισία επέτρεψε για πρώτη φορά την προβολή της ταινίας το 2005. Στο Ισραήλ, η επιτροπή λογοκρισίας εξέδωσε απαγόρευση που ακυρώθηκε δικαστικά το 1989. Στη Χιλή, η ταινία απαγορεύθηκε το 1988 από την επιτροπή λογοκρισίας και όταν επετράπη η προβολή της το 1996, κύκλοι της καθολικής οργάνωσης Opus Dei πέτυχαν τη δικαστική απαγόρευσή της. Στη Γαλλία, ομάδες χριστιανών οργάνωσαν διαμαρτυρίες έξω από κινηματογράφους που κατέληξαν σε εμπρησμό δύο αιθουσών, τραυματισμούς θεατών και υλικές καταστροφές στο Παρίσι και στην Μπεσανσόν, τον Οκτώβριο του 1988.
Στην Ελλάδα αρχικώς σημειώθηκαν έντονες διαμαρτυρίες από αρχές της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η Ιερά Σύνοδος εξέδωσε εγκύκλιο που κατήγγειλε τη «βεβήλωση». Ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ έστειλε επιστολή σε μέλη της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ ζητώντας την απαγόρευση της ταινίας. Ακολούθησαν διαδηλώσεις και επεισόδια σε δρόμους της Αθήνας και άλλων πόλεων, οργανωμένα από χριστιανικές ομάδες με συμμετοχή ιερωμένων και σκοπό να εμποδισθεί η προβολή της ταινίας. Στις 13 Οκτωβρίου 1988, μαινόμενοι χριστιανοί κατέστρεψαν την οθόνη και καθίσματα του κινηματογράφου «Όπερα», το ίδιο και στον κινηματογράφο «Embassy» όπου υπήρξε και επέμβαση της αστυνομίας με δακρυγόνα.
Στη συνέχεια, και μετά από προσφυγή οκτώ χριστιανικών σωματείων κι ενός ιερέα, το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών απαγόρευσε την περαιτέρω εισαγωγή και προβολή και διέταξε την κατάσχεση της ταινίας, θεωρώντας ότι διαπράττεται «κακόβουλη βλασφημία» και «προσβάλλεται η προσωπικότητα των χριστιανών».
«Με την ταινία αυτή, σκηνές της οποίας περιγράφονται, καθυβρίζεται δημόσια και κακόβουλα η ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού, προσβάλλεται το θρησκευτικό συναίσθημα και η πίστη των αιτούντων και επομένως η προσωπικότητά τους κατά την έννοια του άρθρου 57ΑΚ, παραβιάζεται το Σύνταγμα και τα χρηστά ήθη, κατά κατάχρηση του δικαιώματος της καθής η άσκηση του προφανώς υπερβαίνει τα όρια που επιβάλλουν τα χρηστά ήθη και ο κοινωνικός και οικονομικός σκοπός του, προσβάλλεται, κατά το κοινό αίσθημα, η δημοσία αιδώς, λόγω των αναφερομένων ασέμνων σκηνών της, ενώ παράλληλα, με την προβολή της προκαλούνται έντονες διαμαρτυρίες, διαδηλώσεις και αποδοκιμασίες που απειλούν την τάξη και την ησυχία των πολιτών».
Σύμφωνα με την απόφαση:
«ο Χριστός διακωμωδείται και χλευάζεται, αντιστρατεύοντας προς τα χρηστά ήθη που εκπηγάζουν από τις θεμελιώδεις πολιτειακές, κοινωνικές, οικονομικές και ηθικές αρχές και αντιλήψεις που κυριαρχούν στην ελληνική πολιτεία και αντιπροσωπεύουν την επί του πρέποντος λαϊκή συνείδηση, και επί πλέον προφανώς αντίκεινται στον κοινωνικό και οικονομικό σκοπό του ασκούμενου από την καθής δικαιώματος που κι’ αυτό δεν επιτρέπεται».
Οι διανομείς και αιθουσάρχες δεν άσκησαν έφεση και η απόφαση φαίνεται να ισχύει ως σήμερα, αν και η ταινία αργότερα διατέθηκε σε VHS και DVD – την Κυριακή των Βαΐων του 2008 μάλιστα διανεμήθηκε δωρεάν από το Βήμα χωρίς να υπάρξουν αντιδράσεις. Σήμερα είναι πλέον προσβάσιμη στο διαδίκτυο.
Από τις διαδηλώσεις στα αθηναϊκά σινεμά το 1988, ως πιο πρόσφατα περιστατικά όπως τα ασφαλιστικά μέτρα εναντίον του «βλάσφημου» βιβλίου Μν του Μίμη Ανδρουλάκη, η υπόθεση Outlook, η σύλληψη του blogger «Γέροντα Παστίτσιου» ή η σύμπραξη της Χρυσής Αυγής με τον μητροπολίτη Πειραιώς με αφορμή τη θεατρική παράσταση Corpus Christi στο Χυτήριο, οι εμπλεκόμενοι συμμετέχουν σε έναν πολιτικό αγώνα, με σκοπό τη μετατόπιση ορίων και συσχετισμών δύναμης. Είτε κάποιοι «αγανακτισμένοι» επεμβαίνουν και το κράτος τούς παρακολουθεί χωρίς να τους πειράζει, είτε το κράτος –πιο σπάνια– κάνει μόνο του τη δουλειά. Στον λόγο των εκστρατειών αυτών είναι έντονο ένα σύμπλεγμα μισαλλοδοξίας, εθνικισμού, φανατισμού και δημαγωγίας, συχνά εμπλουτισμένο με στοιχεία ομοφοβίας-σεξισμού, ρατσισμού, αντισημιτισμού, συνωμοσιολογίας και ενός διάχυτου «ηθικού πανικού». Κρίσιμο στοιχείο είναι ότι το κράτος δεν έχει στείλει αποφασιστικό μήνυμα ότι τέτοιες συμπεριφορές δεν μπορούν να γίνονται ανεκτές στη δημοκρατία.
Το ελληνικό κράτος, έχοντας συνταγματικά κατοχυρωμένη επικρατούσα θρησκεία και ιδιαίτερα στενό εναγκαλισμό με την χριστιανική ορθόδοξη Εκκλησία, είναι μια από τις λιγοστές ευρωπαϊκές χώρες που διατηρούσαν έως πολύ πρόσφατα το φεουδαρχικό κατάλοιπο της βλασφημίας και της καθύβρισης θρησκευμάτων ως ποινικό αδίκημα, γεγονός που δημιουργούσε ασύμμετρες και απολύτως αναχρονιστικές απειλές στην ελευθερία της έκφρασης. Τα δύο αυτά αδικήματα, που καταργήθηκαν μόλις τον Ιούνιο του 2019, έχουν λειτουργήσει κατ’ ουσίαν ως μοχλός και εργαλείο λογοκρισίας στην τέχνη. Στη σύγκρουση ανάμεσα στο θρησκευτικό αίσθημα και την ελευθερία της τέχνης και της έκφρασης τα ελληνικά δικαστήρια έχουν πολλάκις προτιμήσει να προστατεύσουν το πρώτο.
Πηνελόπη Πετσίνη – Δημήτρης Χριστόπουλος
Πηγές – Βιβλιογραφία
- Η Αυγή, 15/10/1988, 23/10/1988.
- Δημήτρης Δημούλης, «Το υπέδαφος των αιματηρών βλασφημιών» στο Δ. Χριστόπουλος (επιμ.) «Όλα μπορούν να λεχθούν» ή «υπάρχουν εκείνα που δεν λέγονται»; Αθήνα: Βιβλιόραμα 2015.
- Δημήτρης Δημούλης, «Ο Τελευταίος Πειρασμός» στο Πηνελόπη Πετσίνη-Δημήτρης Χριστόπουλος (επιμ.), Λεξικό λογοκρισίας στην Ελλάδα. Καχεκτική Δημοκρατία, Δικτατορία και Μεταπολίτευση, Αθήνα: Καστανιώτης, 2018, σ. 345-348.
- Η Εφημερίδα των Συντακτών, 28/4/2013.
- Καθημερινή, 15/10/1988, 16/11/1988, 26/11/1988.
- Καραντής, Τ. «Ο “Τελευταίος πειρασμός” – χριστιανική βία και λογοκρισία στην Ελλάδα», Νόστιμον ήμαρ.
- Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών 17115/1988, με νομικό σχόλιο Γιώργου Καμίνη, Εφαρμογές Δημοσίου Δικαίου 2, 1989: 216-235.
- Κλειώ Παπαπαντολέων, «Η Δικαιοσύνη» στο Χριστόπουλος, Δ. (επιμ.). Το `βαθύ κράτος` στη σημερινή Ελλάδα. Αστυνομία, Δικαιοσύνη, Στρατός, Εκκλησία. Αθήνα: Νήσος, 2014.
- Τα Νέα, 14/10/1988.
- Α. Σακελλαρίου, «Περί βλασφημίας και άλλων δαιμονίων» στο Δ. Χριστόπουλος (επιμ.) Ο Θεός δεν έχει ανάγκη εισαγγελέα. Αθήνα: Νεφέλη, 2013.
