ΣΤΗ ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ – Street Corner (Albert Kelley, 1948)
Κατηγορία: Κινηματογράφος > Ξένες ταινίες
| Σκηνοθεσία: | Albert Kelley |
|---|---|
| Έτος α’ προβολής: | 1948 |
| Χώρα: | ΗΠΑ |
| Είδος: | Σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης |
| Διανομή: | Δαμασκηνός – Μιχαηλίδης |
| IMDb: | https://www.imdb.com/title/tt0040842/ |
Λογοκριτικά περιστατικά
| 05-04-1950 |
Περικοπή σκηνών και χωριστές προβολές για ανδρικό και γυναικείο κοινό της ταινίας ΣΤΗ ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ (Albert Kelley, 1948)
| ||||||
| 24-04-1950 |
Παρέμβαση της Αστυνομίας, επανεξέταση και απαγόρευση της ταινίας ΣΤΗ ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ (Albert Kelley, 1948)
| ||||||
| 26-11-1950 |
Επανεξέταση και περικοπή πλάνων με χωριστές προβολές για ανδρικό και γυναικείο κοινό της ταινίας ΣΤΗ ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ (Albert Kelley, 1948)
|
Περιγραφή
ΣΤΗ ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ είναι ταινία «σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης» (sex hygiene film), κατηγορία που ανήκει στα κλασικά exploitation films. Με πρόφαση τον «εκπαιδευτικό» τους χαρακτήρα, οι ταινίες «σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης» χειρίζονταν θέματα που, λόγω του κώδικα Χέιζ, αποκλείονταν από το Χόλλυγουντ, όπως το προγαμιαίο σεξ, η εκτός γάμου εγκυμοσύνη, η έκτρωση, κ.ά. Οι προβολές τους γίνονταν συνήθως σε χώρους εκτός του επίσημου κυκλώματος κινηματογραφικών αιθουσών, είχαν περιοδεύοντα χαρακτήρα και συγκέντρωναν πλήθη κόσμου. Συνοδεύονταν δε από συγκεκριμένες διαφημιστικές και εμπορικές πρακτικές όπως ψευδοεπιστημονικές διαλέξεις και μαζικές πωλήσεις σχετικών βιβλίων, ενώ στην αίθουσα παρευρίσκονταν κομπάρσοι υποδυόμενοι τους νοσηλευτές. Ένα από τα κύρια διαφημιστικά τρικ των εν λόγω ταινιών – αλλά συγχρόνως και τακτική αναχαίτισης της λογοκρισίας – ήταν η ξεχωριστή θέαση για τα δύο φύλα, έτσι που να εξάπτονται οι προσδοκίες και η περιέργεια του κοινού.
Ακολουθώντας τα πρότυπα του είδους ΣΤΗ ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο αφορά μια ηθικοπλαστική ιστορία όπου μια μαθήτρια του Λυκείου μένει έγκυος στην πρώτη της επαφή. Ο φίλος της πεθαίνει κι εκείνη οδηγείται στην έκτρωση βάζοντας τη ζωή της σε κίνδυνο. Το δεύτερο μέρος είναι μια σύντομη ταινία μέσα στην ταινία: Ένας γιατρός δίνει διάλεξη προβάλλοντας ντοκιμαντερίστικο υλικό με σχεδιαγράμματα και ρεαλιστικές εικόνες – κυρίως ιατρικοποιημένων γυμνών σωμάτων – γύρω από θέματα ταμπού, όπως ο κύκλος της γυναίκας, η σύλληψη, ο τοκετός και τα αφροδίσια νοσήματα, που σκοπό είχαν να σοκάρουν και να συναρπάσουν το κοινό ως απαγορευμένο θέαμα.
Η αίτηση της εταιρίας Δαμασκηνός – Μιχαηλίδης για άδεια προβολής έγινε τον Ιανουάριο του 1950. Στην Πρωτοβάθμια Επιτροπή Ελέγχου Κινηματογραφικών Ταινιών ακολούθησε πυκνή ανταλλαγή απόψεων με τα μέλη της να χαιρετίζουν την ταινία ως «διδακτική», που εκλαϊκεύει απαραίτητες «δια την προπαρασκευή της νεολαίας» γνώσεις, διατυπώνοντας όμως επιφυλάξεις και διαφωνώντας μεταξύ τους για το ενδεχόμενο απαγόρευσης, το είδος των περικοπών, όπως και για το αν έπρεπε να προβληθεί σε κοινό μικτό ή χωρισμένο ανάλογα με το φύλο. Τον Απρίλιο του 1950, με μεγάλη καθυστέρηση, η Επιτροπή αποφάσισε να επιτρέψει την προβολή της ταινίας ως ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΗΣ δι’ ανηλίκους αφαιρώντας την ενότητα με τα αφροδίσια νοσήματα. Ταυτόχρονα έθεσε την προϋπόθεση της χωριστής προβολής για άνδρες και γυναίκες. Η ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑ τεκμηριώθηκε με το σκεπτικό ότι κάτω των 14ων ετών το περιεχόμενο ήταν μάλλον ακατανόητο, ενώ για τις περικοπές έγινε επίκληση της καλλιτεχνικής αποστολής του κινηματογράφου και της αισθητικής:
«Προτείνεται όπως περικοπή εκ της ταινίας ολόκληρον το τμήμα το αναφερόμενον εις την παθογένειαν των αφροδισίων νοσημάτων ως αντιαισθητικόν, δεδομένου ότι ο κινηματογράφος και ως θέαμα δέον να υπηρετή κατ’ αρχήν την τέχνην και επ’ ουδενί λόγω να παρέχη αποκρουστικά και αντιαισθητικά θεάματα».
Η Επιτροπή εξέφρασε την άποψη ότι θα ήταν «ευχής έργον» η ταινία να προβληθεί «εις κοινήν ελευθέραν προβολήν αμφοτέρων των φύλων», υπογραμμίζοντας όμως ότι σε πιο προηγμένες χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Ιταλία, η Σουηδία και το Βέλγιο προβλήθηκε χωριστά σε γυναίκες και άντρες. Άλλωστε το υλικό που κατέθεσε η Δαμασκηνός – Μιχαηλίδης περιελάμβανε φωτογραφίες από την Αμερική που απεικόνιζαν την καθιερωμένη για το συγκεκριμένο είδος πρακτική της χωριστής για τα δύο φύλα προβολής.
Ωστόσο, παρά την απόφαση της Επιτροπής και την προαναγγελία στις εφημερίδες ότι η ταινία θα προβαλλόταν από τις 17 Απριλίου σε τρεις κινηματογράφους, ΣΤΗ ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ δεν βγήκε στις αίθουσες. Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα του Τύπου αιτία ήταν η παρέμβαση του αστυνομικού διευθυντή Αθηνών Άγγελου Έβερτ, ο οποίος με επιστολή του, ζήτησε σύγκλιση της αναθεωρητικής Επιτροπής και την απαγόρευση της ταινίας με το αιτιολογικό ότι αφενός ο χωρισμός του κοινού σε αντρικό και γυναικείο ήταν μέτρο ανεφάρμοστο, και αφετέρου ότι παρόλο που το περιεχόμενο της ταινίας ήταν διδακτικό, δεν μπορούσε να αποτελέσει δημόσιο θέαμα καθώς προσέβαλλε τα δημόσια ήθη. Η επιστολή της αστυνομικής διεύθυνσης Αθηνών προς το υπουργείο Προεδρίας συνοδευόταν από τη σχετική αναφορά του Β’ αστυνομικού διευθυντού Χ. Λεκατσά, μέλους της Πρωτοβάθμιας Επιτροπής, προκειμένου να ληφθεί υπόψη. Το σημείωμα του Λεκατσά έδινε έμφαση στην απεικόνιση του φυσιολογικού τοκετού ως αντιαισθητική και παραβιαστική της ιδιωτικότητας της γυναίκας:
«θα ήτο δυνατόν να χαρακτηρισθή αντιαισθητικόν, προσβάλλον τα ήθη και θίγον την γυναικείαν αξιοπρέπειαν, δεδομένου μάλιστα, ότι κατά τον τοκετόν ουδείς παρίσταται πλην των ιατρών και φρονώ ότι το κοινόν και ο τύπος την τοιαύτην προβολήν θα την σχολιάση δυσμενώς».
Στην ίδια κατεύθυνση κινούταν και η άποψη του έτερου Β’ αστυνομικού διευθυντή και μέλους της Επιτροπής, Κ. Σαρλή, στη δική του (παλαιότερη) αναφορά με την οποία ζητούσε την απαγόρευση της ταινίας παρά τις διδακτικές της προθέσεις:
«1. […] Αλλά αυτά δεν νομίζω ότι είναι σοβαρός λόγος να παρωραθούν τόσαι και τόσαι προβαλλόμεναι άσεμνοι εικόνες, προσβάλουσαι την δημοσίαν αιδώ, αι οποίαι την θέσιν έχουν αποκλειστικώς και μόνον εντός των ιδιαιτέρων θαλάμων του θεραπευτηρίου και του μαιευτηρίου, ένθα η επιστήμη εις ουδένα θεατήν επιτρέπει την παρουσίαν, έστω και στενούς συγγενούς, εκτός των άλλων αλλά και εκ λόγων αξιοπρεπείας και του οφειλομένου σεβασμού προς την τίκτουσαν γυναίκαν. Έτι δε, δεν νομίζω ότι δύναται να καταστούν δημόσιον θέαμα τα απόκρυφα μέρη ανδρών και γυναικών.
2. Το έργον αυτόν είναι πρωτότυπον δια τον λαόν μας, απροσάρμοστον εις τον χαρακτήρα, την νοοτροπίαν, τα ήθη και έθιμα αυτού […], εν πάση περιπτώσει η Ελληνική κοινή γνώμη είναι ψυχολογικώς εντελώς απαράσκευος ν’ αντικρύζη με ψυχραιμίαν και ανεπηρέαστα τοιούτων ειδών θεάματα. Πιστεύω ότι τυχόν προβολή της ταινίας αυτής θα προκαλέση ζητήματα και θύελλα σοβαρών επικρίσεων ίσως και διαμαρτυριών».
Ο ίδιος εξέφρασε προβληματισμό και για τη σκηνή της καισαρικής τομής «διότι θα εμβάλη τον φόβον και εις πολλούς τον έμμονον φόβον περί την εγκυμοσύνην».
Αν και ο Τύπος έθεσε ζήτημα για τη νομιμότητα της παρέμβασης Έβερτ, καθώς βάσει νόμου, οι μόνοι που δικαιούνταν να αιτηθούν τη σύγκλιση της Δευτεροβάθμιας Επιτροπής ήταν οι διανομείς της ταινίας σε περίπτωση που ένιωθαν αδικημένοι, στο τέλος του μήνα η επιτροπή συνεδρίασε. Σε αυτή συμμετείχαν ο Έβερτ, ο διευθυντής του υπουργείου Τύπου κ. Μπέττος, ο διευθυντής του υπουργείου δημοσίας Τάξεως στρατηγός Σαμουήλ, και ο προϊστάμενος της Εισαγγελίας. Η Δευτεροβάθμια αποφάσισε την ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ της ταινίας, εξέλιξη που αποκαλύπτει την ευαλωτότητα των θεσμοθετημένων διαδικασιών λογοκρισίας σε εξωγενείς παρεμβάσεις.
Τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, μετά από αίτημα των διανομέων, η Δευτεροβάθμια Επιτροπή συνεδρίασε ξανά και επανεξέτασε την υπόθεση. Αποκαλυπτικό της λειτουργίας των λογοκριτικών Επιτροπών είναι ότι στα πρακτικά της συνεδρίασης είναι εμφανής η διαγραφή των μη νόμιμων διαδικασιών που μεσολάβησαν, δηλαδή της προηγούμενης σύγκλισης της Δευτεροβάθμιας και της ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ της ταινίας, εμφανίζοντας απλώς ότι οι διανομείς διεκδίκησαν την αναθεώρηση της απόφασης της Πρωτοβάθμιας Επιτροπής, την άρση της «ακαταλληλότητας», των περικοπών και της υποχρέωσης του χωριστού κοινού. Η Δευτεροβάθμια επικύρωσε εκ νέου την αρχική απόφαση, επιτρέποντας την προβολή της ταινίας ως ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΗΣ δι ανηλίκους σε χωριστά κοινά, διαφοροποιώντας όμως τις αρχικές περικοπές καθώς ενσωματώθηκε σε αυτές ο προβληματισμός που είχε διατυπωθεί περί τοκετού, καισαρικής τομής και γυμνών σημείων των ασθενών σωμάτων. Έτσι τα αφροδίσια νοσήματα επανήλθαν και ζητήθηκε η περικοπή:
«1. Του εισαγωγικού τμήματος του τοκετού μέχρι της εμφανίσεως του νεογνού.
2. Του εισαγωγικού μέρους της καισαρικής τομής μέχρι της εξαγωγής του εμβρύου.
3. Παντός γυμνού «μορίου» υπάρχοντος εις την ταινίαν».
Στο τέλος του Νοεμβρίου του 1950 ΣΤΗ ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ βγήκε στους κινηματογράφους ΟΡΦΕΥΣ («Μόνον δια γυναίκας») και ΤΙΤΑΝΙΑ («Μόνον δι’ άνδρας»). Σύμφωνα με την Καθημερινή ο σχετικός θόρυβος λειτούργησε διαφημιστικά, κυρίως στο ανδρικό κοινό, με την ταινία την πρώτη μέρα προβολής να κόβει στο ΤΙΤΑΝΙΑ τον εντυπωσιακό αριθμό των 9.505 εισιτηρίων. Είναι αξιοσημείωτο ότι ΣΤΗ ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ βγήκε στις αίθουσες ταυτόχρονα με ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ (William Beaudine, 1945), στα οποία επιβλήθηκαν οι ίδιοι περιορισμοί σε σχέση με το κοινό. ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ αποτελούσαν την πιο διάσημη και επιτυχημένη ταινία «σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης» διεθνώς, ωστόσο, στην Ελλάδα ΣΤΗ ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ είχε καλύτερη εμπορική πορεία ακριβώς επειδή δημιουργήθηκε θόρυβος γύρω από την ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ της.
Μετά από λίγες μέρες προβολών, στις 30/11/1950, με υπουργική απόφαση (Εμμανουήλ Κόθρης) επετράπη η προβολή των δύο ταινιών σε ενιαίο κοινό κάτω από τις πιέσεις των διανομέων που, σε αντίθεση με την πάγια πρακτική, θεώρησαν την κοινή προβολή πιο συμφέρουσα εμπορικά. Σημειωτέον, με την υπουργική απόφαση συμφωνούσε και η Αστυνομία, όπως φανερώνει η διαφωνία του εκπροσώπου της Λεκατσά στη συνεδρίαση της Δευτεροβάθμιας Επιτροπής όπου είχε υποστηρίξει την προβολή σε ενιαίο κοινό.
Βλ. επίσης ΨΕΥΤΙΚΗ ΝΤΡΟΠΗ (Wolfgang Glück, 1958).
Μαρία Χάλκου
Πηγές – Βιβλιογραφία
- ΓΑΚ – Κ.Υ., Αρχείο Γενικής Γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών, Αρχείο αδειών ταινιών.
- Ελευθερία 28/4/1950, 29/11/1950.
- Καθημερινή 29/11/1950.
- Το Βήμα 15-16/4/1950.
- Eric Schaefer (1999), “Bold! Daring! Shocking! True!”: A History of Exploitation Films, 1919-1959, Durham, NC: Duke University Press.
