ΕΛΛΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ (Κώστας Χρονόπουλος, 1971)
Κατηγορία: Κινηματογράφος > Ελληνικές ταινίες
| Αγγλικός τίτλος: | Greece of Christian Greeks |
|---|---|
| Σκηνοθεσία: | Κώστας Χρονόπουλος |
| Έτος α’ προβολής: | 1971 |
| Είδος: | Μικρού μήκους | Ντοκιμαντέρ |
| Παραγωγή: | Contemporary films |
| IMDb: | https://www.imdb.com/title/tt1125307/ |
Λογοκριτικά περιστατικά
| 1975 |
Απαγόρευση της ταινίας ΕΛΛΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ (Κώστας Χρονόπουλος, 1971)
|
Περιγραφή
Το πολιτικό ντοκιμαντέρ ΕΛΛΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ του Κώστα Χρονόπουλου (1971) ολοκληρώθηκε στο εξωτερικό μεσούσης της δικτατορίας. Προβλήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του 1974, δεν πήρε όμως άδεια προβολής από την αρμόδια Επιτροπή Ελέγχου η οποία έκρινε πως παρουσιάζει πολιτικές ιδέες οι οποίες εμπίπτουν στις απαγορευτικές διατάξεις του νόμου «περί κατευνασμού των πολιτικών παθών». Μέλος της «Ομάδας των τεσσάρων» (μαζί με τους Γιώργο Χρυσοβιτσάνο, Σπύρο Ζάχο και Θανάση Σκρουμπέλο), ο Χρονόπουλος γύρισε εκείνη την περίοδο την ταινία Ο ΝΕΟΣ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ (1975) – ένα ντοκιμαντέρ για τη Μακρόνησο και τη Γυάρο το οποίο συμπεριλάμβανε και προσωπικές μαρτυρίες εξορίστων.
Γυρισμένο με σκοπό να καταγγείλει το καθεστώς της δικτατορίας στο εξωτερικό, το ΕΛΛΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ χωριζόταν σε τρία μέρη: το πρώτο και το τρίτο παρουσίαζαν το ιδεολογικό εποικοδόμημα της Χούντας, ενώ το δεύτερο πρόβαλε την έως τότε λογοκριμένη εκδοχή της ελληνικής Ιστορίας από το 1944 έως το 1967, από την πλευρά της Αριστεράς. Το πρώτο μέρος παραθέτει άνευ σχολιασμού πλάνα πανηγυρικών εκδηλώσεων για την ημέρα της «Πολεμικής Αρετής των Ελλήνων» τα οποία αντανακλούν την εκδοχή των συνταγματαρχών για την ελληνική Ιστορία, το έθνος και την ελληνικότητα. Το δεύτερο αποτελεί μία πολιτικά στρατευμένη προσέγγιση της ελληνικής Ιστορίας (μία «ακραία μαρξιστική ανάλυση» κατά τον Γιάννη Μπακογιαννόπουλο), μέσα από σχολιασμένο κινηματογραφικό υλικό από ντοκουμέντα της εποχής που, για πολλούς, κατάφερνε να κερδίσει το ενδιαφέρον ακόμα και των θεατών που δεν συμφωνούσαν απόλυτα με την πολιτική τοποθέτηση της ταινίας. Ο Μπάμπης Κολώνιας το περιγράφει χαρακτηριστικά ως εξής:
«Αρχίζοντας από την αμέσως μεταπολεμική περίοδο, όταν ο λαός είχε ουσιαστικά την εξουσία στα χέρια του, καταγγέλλει την προδοσία που οδήγησε τελικά στην ήττα του κινήματος, προχωράει στην εποχή της εγκαθίδρυσης του καταπιεστικού κράτους της δεξιάς, περνάει στην απαρχή της νέας λαϊκής εξέγερσης (Ιούλης 1965) και αποκαλύπτει τα πραγματικά αίτια του πραξικοπήματος του 1967 (: Ο Ιμπεριαλισμός και τα ξένα μονοπώλια είχαν περισσότερη εμπιστοσύνη στους συνταγματάρχες για την αποτελεσματική διαφύλαξη των συμφερόντων τους στην Ελλάδα, απ' ό,τι στους αστούς πολιτικούς που κι αυτοί ήταν πρόθυμοι να διαφυλάξουν τα ίδια συμφέροντα)».
Στο τρίτο μέρος, που για τους περισσότερους κριτικούς ήταν και το πιο αδύναμο, παρουσιάζονται σκηνές καθημερινότητας από την Ελλάδα της δικτατορίας, με ιδιαίτερη έμφαση στις πλευρές υπανάπτυξης του ελληνικού λαού – ειδικά οι σκηνές από τους θρησκευτικούς εορτασμούς στην Τήνο θεωρήθηκαν υπερβολικές σε έκταση.
«Η τηλεόραση, τα κόμικς, οι φωτογραφίες των “εθνοσωτήρων”, σίγουρα αποβλέπουν στο να αποβλακώσουν τον ελληνικό λαό, άλλα η εικόνα που μας δίνεται γι' αυτό το λαό δεν έχει καμία σχέση μ' αυτά τα “σύγχρονα” μέσα “πλύσης εγκεφάλου”. […] Έτσι έχουμε μια διπλή απουσία: από το “ιδεολογικό εποικοδόμημα” που μας παρουσιάζει η ταινία λείπει ο λαός που το “υφίσταται”, και απ' τον λαό που μας δείχνει η ταινία λείπουν τα “αίτια” της εξαθλίωσής του. […] Αν λοιπόν τελικά καταξιώνεται η ταινία δεν είναι τόσο για την αξία της σαν ταινία όσο για την αξία και το ενδιαφέρον που παρουσιάζει σαν πολιτική πράξη».
Η θερμή υποδοχή που επιφύλαξε το κοινό του Φεστιβάλ Κινηματογράφου στο ΕΛΛΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ, οφείλεται πιθανότατα σε αυτή ακριβώς την πολιτική δυναμική που εξέφραζε. Η προβολή του ήταν «εκεί που το Φεστιβάλ βρήκε το αληθινό του νόημα», έγραφε χαρακτηριστικά η Αιμιλία Υψηλάντη, περιγράφοντας ένα κατάμεστο, όρθιο θέατρο που
«χειροκροτώντας ρυθμικά ζητούσε τον σκηνοθέτη και ο Κώστας Χρονόπουλος απαντούσε με σηκωμένες γροθιές».
Η ταινία προβλήθηκε το 1975 σε πολιτιστική εκδήλωση στη Θεσσαλονίκη, αλλά μέχρι και το 1981 δεν πήρε επίσημη άδεια προβολής για τις εμπορικές κινηματογραφικές αίθουσες.
Οι λογοκριτικές παρεμβάσεις στην ταινία συμπυκνώνουν ένα από τα σημαντικότερα επίδικα των πρώτων ετών της Μεταπολίτευσης, όπως είδαμε και αλλού: τον δημόσιο πολιτικό λόγο για το ιστορικό παρελθόν και τον τρόπο που η αντιμετώπισή του ως διχαστικό και αρνητικό λειτούργησε ως μηχανισμός αποσιώπησης συγκεκριμένων πτυχών της ιστορίας που έως τότε ήταν πάγια λογοκριμένες. Ακολούθησε, το 1976, το ντοκιμαντέρ Η ΦΑΛΑΓΓΑ (1974), του απόφοιτου του Ινστιτούτου Κινηματογραφίας Μόσχας, Ανδρέα Πάντζη, ένας συνδυασμός ντοκιμαντέρ και σκηνοθετημένων σκηνών για την ιστορία της Ελλάδας από τον Εμφύλιο ως τη δικτατορία. Ανάλογη τύχη, βάσει του ίδιου σκεπτικού, είχαν μεταξύ άλλων και τα ντοκιμαντέρ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ 40 -50 (1977 [1979]) της Μαρίας Καραβέλα, ΧΟΡΤΙΑΤΗΣ – ΥΨΟΜΕΤΡΟ 670 M. (1977) του Στέφανου Χατζημιχαηλίδη, και Η ΔΙΚΗ ΤΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ (1981)του Θεοδόση Θεοδοσόπουλου, η ταινία μυθοπλασίας Η ΚΑΓΚΕΛΟΠΟΡΤΑ (1978) του Δημήτρη Μακρή, όπως και το σενάριο ΝΕΜΕΣΙΣ (1979) του Γιώργου Σταμπουλόπουλου το οποίο δεν γυρίστηκε τελικά ποτέ.
Πηνελόπη Πετσίνη
Πηγές – Βιβλιογραφία
- Η Καθημερινή, 28/3/1976.
- Ριζοσπάστης, 2/10/1974, 5/3/1978, 25/2/1979, 20/6/1981.
- Σύγχρονος Κινηματογράφος ’74, τχ.2-3 (Νοέμβριος – Δεκέμβριος 1974).
- Χρονικό ’75.
- Χρονικό ’77.
Δημοσιεύσεις CIVIL
- Πηνελόπη Πετσίνη: «Από τον ‘κατευνασμό των πολιτικών παθών’ στη ‘Δεξιά κουλτούρα’: Μάχες της μνήμης και πολιτική λογοκρισία στη Μεταπολίτευση», Αρχειοτάξιο 22, Νοέμβριος 2020.
