Τοιχογραφίες για την Ειρήνη (Μαρία Ζιάκα, Κική Χριστοδούλου και Αντώνης Χατζηγιακουμής, Μεταμόρφωση)
Κατηγορία: Εικαστικές Τέχνες > Δημόσιος χώρος
| Καλλιτέχνης: | Μαρία Ζιάκα | Κική Χριστοδούλου | Αντώνης Χατζηγιακουμής |
|---|---|
| Έτος: | 1979 |
| Είδος: | Τοιχογραφία | Γκράφιτι |
| Χώρος: | Δήμος Μεταμόρφωσης |
| Τόπος: | Αθήνα |
Λογοκριτικά περιστατικά
| Ιούλιος 1979 |
Δίκη της Μαρίας Ζιάκα, της Κική Χριστοδούλου και του Αντώνη Χατζηγιακουμή για τις Τοιχογραφίες για την Ειρήνη
|
Περιγραφή
Την Κυριακή 21 Γενάρη 1979, ομάδες εικαστικών καλλιτεχνών και σπουδαστές της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, μαζί με μαθητές και νέους σε διάφορες λαϊκές συνοικίες της Αθήνας και του Πειραιά, πήραν μέρος σε «πολιτιστική εξόρμηση» στην οποία ζωγράφισαν τοιχογραφίες με θέμα την ειρήνη σε επιφάνειες μεγάλων διαστάσεων που παραχώρησαν οι δημοτικές αρχές των συνοικιών. Η «εξόρμηση των ζωγράφων», όπως αποκαλούνταν έκτοτε, διοργανώθηκε από την Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη (ΕΕΔΥΕ), την Ένωση Πτυχιούχων Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και τους Δήμους, με την ευκαιρία του «Έτους του Παιδιού». Την πολιτιστική παρέμβαση αγκάλιασαν τα κόμματα της Αριστεράς, και είχε κυρίως την πρακτική και επικοινωνιακή στήριξη του Κομμουνιστικού Κόμματος, που μέσα από τις σελίδες του Ριζοσπάστη πρόβαλε εκτεταμένα τις εκδηλώσεις αναλύοντας την ιδιαίτερη σημασία των τοιχογραφιών («μουράλες») στην παράδοση της Λατινικής Αμερικής που αποτέλεσαν «τρόπο έκφρασης και επαφής με το λαό του προοδευτικού κινήματος των καλλιτεχνών» με στόχο «να αποκαταστήσουν μια σωστή διαλεκτική σύνδεση της παραδοσιακής λαϊκής κουλτούρας με το σύγχρονο προοδευτικό καλλιτεχνικό κίνημα και να συμβάλουν στην ιδεολογική αφύπνιση του λαού» (Ριζοσπάστης).
Στην πρώτη αυτή εξόρμηση ανακοινώθηκαν ότι συμμετέχουν οι παρακάτω δήμοι, με τους αντίστοιχους χώρους:
Νίκαια (γήπεδο Νεάπολης και Σχολή «Ηράκλειτος»).
Κερατσίνι (Πνευματικό Κέντρο).
Περιστέρι (γήπεδο και αντιστήριξη της Λεωφόρου Αθηνών).
Πετρούπολη (πολυκατοικία).
Αγ. Ανάργυροι (δεξαμενή).
Ν. Ιωνία (εργοστάσιο).
Ταύρος (προσφυγικές κατοικίες, κατοικία στην οδό Πειραιώς).
Καισαριανή (εργατικές κατοικίες, προσφυγικές κατοικίες).
Αργυρούπολη (Δημαρχείο).
Αγ. Δημήτριος- Μπραχάμι (γήπεδο).
Ελληνικό (Παιδικό Θέατρο).
Μοσχάτο (σχολείο).
Ν. Χαλκηδόνα (κτίριο ΕΣΑ).
Καλλιθέα (γήπεδο).
Η εξόρμηση είχε μεγάλη συμμετοχή και τελικά η διαδικασία κράτησε μία ολόκληρη εβδομάδα και συνοδεύτηκε κατά τόπους κι από άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις (θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, δημόσιες συζητήσεις κλπ.). Ταυτόχρονα, κυκλοφόρησε φωτογραφικό λεύκωμα από τις εκδόσεις Καστανιώτη με το χρονικό της εξόρμησης, κείμενα και φωτογραφικό υλικό από τις τοιχογραφίες. Ήταν πιθανόν η μεγάλη επιτυχία που προκάλεσε τη σύλληψη δύο καλλιτεχνών στο Περιστέρι, του Άγγελου Βλάσση και της Άννας Παλιεράκη (Βλ. Τοιχογραφία) με την κατηγορία της «ρύπανσης τοίχων» – και οι δύο ήταν συνδικαλιστικά στελέχη της ΕΠΑΣΚΤ με δυναμική πολιτική δράση στον καλλιτεχνικό χώρο. Οι δύο καλλιτέχνες oδηγήθηκαν σε δίκη τον Μάρτιο, ενώ ο (αριστερός) δήμαρχος Περιστερίου ισχυρίστηκε πως στην πραγματικότητα η δίωξη είχε στόχο τον ίδιο. Αθωώθηκαν πρωτόδικα, αλλά ασκήθηκε έφεση από τον εισαγγελέα.
Εν αναμονή της δεύτερης δικάσιμου, 32 συνολικά δήμοι ανακοίνωσαν ότι θα διαθέσουν χώρους για εκτέλεση και άλλων τοιχογραφιών στα πλαίσια του Δεκαήμερου Ειρήνης της ΕΕΔΥΕ που είχε ανακοινωθεί για το διάστημα 11-21 Μαΐου 1979. Συνδιοργανωτές των εξορμήσεων θα ήταν η ΕΠΑΣΚΤ, αλλά και το Σωματείο Γραφιστών και οι δήμοι Αγ. Βαρβάρας, Αιγάλεω, Αργυρούπολης, Πειραιά, Αγ. Αναργύρων, Γαλατσίου, Δραπετσώνας, Ελευσίνας, Ελληνικού, Ζωγράφου Ηλιούπολης, Καισαριανής, Καματερού, Κερατσινιού, Κορυδαλλού, Μοσχάτου, Νίκαιας, Ν. Ηρακλείου, Ν. Ιωνίας, Ν. Λιοσίων, Ν. Φιλαδέλφειας, Περιστερίου, Ταύρου, Χαϊδαρίου, Χολαργού. Έτσι, στα πλαίσια των εκδηλώσεων έγιναν αντίστοιχες εξορμήσεις από τις 20 Μαΐου έως και τις αρχές Ιουνίου σε Δήμους της Αθήνας, του Πειραιά και της επαρχίας (Θεσσαλονίκη, Βόλος, Καλαμάτα, Πρέβεζα, Αγρίνιο, Ληξούρι) για να φιλοτεχνηθούν τοιχογραφίες με θέμα: «Για την ΕΙΡΗΝΗ – Η Ανθρωπότητα να καταστρέψει τα όπλα πριν αυτά την καταστρέψουν».
Η δεύτερη αυτή εξόρμηση των εικαστικών στις συνοικίες αντιμετώπισε περισσότερα προβλήματα: καταστροφές τοιχογραφιών στο Ηράκλειο Κρήτης και στο Χαϊδάρι, παρεμπόδιση της εκτέλεσής τους σε άλλους Δήμους, απειλές σε ιδιοκτήτες και υπεύθυνους κτιρίων από παρακρατικά στοιχεία, σύλληψη του Δημοτικού Σύμβουλου του Ηρακλείου Αττικής Μανώλη Μουδατσάκη για «ρύπανση» με βάση τα άρθρα 428 και 459 του Ποινικού Κώδικα. Τέλος, τρεις ακόμη καλλιτέχνες βρέθηκαν κατηγορούμενοι διότι «κατελήφθησαν να ρυπαίνουν τους χώρους και να καταστρέφουν την ευταξίαν και ευκοσμίαν του περιβάλλοντος» στις 3 Ιουνίου 1979: επρόκειτο για τη ζωγράφο Μαρία Ζιάκα και τους αρχιτέκτονες Κική Χριστοδούλου και Αντώνη Χατζηγιακουμή που ζωγράφιζαν το στέγαστρο μίας στάσης λεωφορείου στη Μεταμόρφωση το οποίο είχε παραχωρηθεί από τον Δήμο για αυτό τον σκοπό. Αστυνομικός από το Τμήμα Ασφαλείας της περιοχής ζήτησε τα στοιχεία τους την ώρα που ζωγράφιζαν, και η αστυνομία προχώρησε αργότερα σε μηνύσεις. Την ίδια σχεδόν περίοδο, στις 27 Ιουνίου 1979, η εικαστικός Μαρία Καραβέλα παρουσίαζε το διακαλλιτεχνικό δρώμενο «Εθνική Αντίσταση» στην Κοκκινιά – μια σύνθεση εικαστικών, θεάτρου, κινηματογράφου, φωτογραφίας, και μουσικής με τη συμμετοχή του κατοίκων – το οποίο προκάλεσε επίσης την παρέμβαση της αστυνομίας, που κατάφερε να ματαιώσει την επόμενη προγραμματισμένη παρουσίασή του στον Δήμο Καισαριανής.
Τη δίωξη των τριών καλλιτεχνών κατήγγειλε με ανακοίνωση της η ΕΕΔΥΕ, στην οποία μεταξύ άλλων ανέφερε:
«Μέσα στο απερίγραπτο πολεοδομικό και αισθητικό χάος που πνίγει τα 4 εκατομμύρια των κατοίκων της πρωτεύουσας, το αστυνομικό τμήμα της Μεταμόρφωσης προσπαθεί να μας πείσει ότι αυτό που καταστρέφει την … «ευταξίαν και ευκοσμίαν του περιβάλλοντος» είναι η πολύχρωμη ζωγραφική και διακοσμητική σύνθεση με τη λέξη «Ειρήνη» στο κεντρικό της σημείο. Και ακόμη περισσότερο, ότι αυτό αποτελεί παράβαση ικανή να στείλει τους δημιουργούς της στο δικαστήριο. Είναι παραπάνω από εξώφθαλμο, ότι η πρόθεση του μηνυτή, ευθυγραμμισμένη απόλυτα με μια γενικότερη σκοταδιστική αντίληψη και δραστηριότητα, ΔΕΝ είναι η προστασία του περιβάλλοντος. Ο σκοπός αυτών των απαράδεκτων ενεργειών είναι άλλος: το χτύπημα ακριβώς των γνήσιων πολιτιστικών δραστηριοτήτων, η στέρηση του Λαού και ιδιαίτερα της συνοικίας και από την πιο στοιχειώδη επαφή με την τέχνη, η άρνηση στο λαό και στους καλλιτέχνες του δικαιώματος να εκφράσουν την επιθυμία τους να ζήσουν σ’ ένα κόσμο ειρήνης και η υποβάθμιση του ρόλου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης».
Ανακοίνωση για το θέμα έβγαλε και το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών (ΣΕΗ) με ψήφισμά του που καταδίκαζε τις διώξεις των αστυνομικών οργάνων σε βάρος των καλλιτεχνών, τονίζοντας ότι:
«είναι ντροπή για τη χώρα μας να χαρακτηρίζεται από αρμόδια κρατικά όργανα σαν “ρύπανση” η Τέχνη, τη στιγμή μάλιστα που τα μονοπώλια εξακολουθούν ασύδοτα να μολύνουν το περιβάλλον, να δηλητηριάζουν με τα απόβλητά τους τον οργανισμό μα και την ψυχή του λαού μας με τις χιλιάδες διαφημιστικές αφίσσες τους, που χαρακτηρίζονται σαν “έργα τέχνης”. Το ΣΕΗ απαιτεί να σταματήσουν μια και για πάντα οι διώξεις καλλιτεχνών και να πάψουν οι κάθε λογής φραγμοί στην ελεύθερη καλλιτεχνική δημιουργία».
Στη δίκη που έγινε στις 20 Ιουλίου της ίδιας χρονιάς, σε μία κατάμεστη αίθουσα του Ειρηνοδικείου Ν. Ιωνίας μετά από κινητοποίηση πολλών καλλιτεχνικών φορέων και σωματείων, οι τρεις κατηγορούμενοι αθωώθηκαν.
Πηνελόπη Πετσίνη
Πηγές – Βιβλιογραφία
- Η Αυγή, 15/3/1979.
- Το Βήμα, 17/3/1979.
- Ελευθεροτυπία, 17/3/1979.
- Ριζοσπάστης, 19/1/1979, 20/6/1979, 17/7/1979, 21/7/1979.
- Τα Νέα, 17/3/1979.
- Ταχυδρόμος, 01/03/1979.
- για την ειρήνη!... η πρώτη εξόρμηση ζωγραφικής στους τοίχους της Αθήνας, Αθήνα: Καστανιώτης, 1979.
